انسداد گفت وگو، بن بست توییتر فارسی

حباب اطلاعاتی به موقعیتی اطلاق می شود که کاربران در یک فضای اطلاعاتی محدود و بسته گیر افتاده اند و اغلب با ایده هایی مواجه می شوند که با باورهای قبلی آنها همخوانی ندارد. پلاریزاسیون نیز فرآیندی است که در آن فاصله بین نماهای مختلف افزایش یافته و امکان گفتگو و ارتباط بین گروه های کاربری مختلف کاهش می یابد. در فضای توئیتر فارسی این دو پدیده هم افزایی هستند. از یک طرف معماری فنی پلت فرم به تقویت امواج اطلاعاتی کمک می کند. از سوی دیگر فضای پیچیده سیاسی-اجتماعی و وجود کمپین های تبلیغاتی هدفمند در آن موجب تقویت دوقطبی شدن می شود.

این در حالی است که در مقایسه با پلتفرم های عمومی مانند اینستاگرام و تلگرام کاربران توییتر به طور متوسط ​​تأثیر بیشتری بر افکار عمومی دارند. وقتی چنین افرادی در حباب های اطلاعاتی گرفتار می شوند تأثیر این محدودیت اطلاعاتی از سطح فرد و پلتفرم توییتر فراتر رفته و ساختار حوزه عمومی را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. به عبارت دقیق تر حوزه عمومی که به گفته هابرماس باید مکانی برای گفت وگوی منطقی و تبادل آزاد افکار باشد در گروهی از جزایر منزوی قرار دارد که امکان برقراری گفت وگو بین آنها را کاهش می دهد. در چنین شرایطی وظیفه اصلی حوزه عمومی – یعنی امکان گفتگوی عقلانی و مشارکت برابر شهروندان در بحث مسائل جمعی – با شکست مواجه می شود. در عوض ما با وضعیتی روبرو هستیم که در آن هر گروه گفتمانی را در قلمرو خود تولید و بازتولید می کند بدون اینکه فرصتی برای آزمون این گفتمان ها در ارتباط با دیدگاه های مختلف وجود داشته باشد. این بدان معناست که وقتی افراد با نفوذ و نخبگان جامعه که به طور سنتی نقش مهمی در شکل دهی فضای عمومی دارند و بسیاری از آنها کاربران توییتر هستند در یک حباب اطلاعاتی قرار می گیرند در عمل می توان گفت وگوی گسترده تری درباره مسائل جمعی ایجاد کرد. رخ می دهد در نابود کردن

معماری فنی توییتر این شرایط را با مکانیسم های خاصی تشدید می کند. اول الگوریتم شخصی سازی تایم لاین وجود دارد که با تجزیه و تحلیل رفتار هر کاربر – از جمله لایک ها ریتوییت ها و تعاملات – محتوایی را نشان می دهد که بیشتر با افکار آنها مطابقت دارد. این الگوریتم با اولویت بندی محتوایی که کاربران به احتمال زیاد با آن تعامل دارند عملا اطلاعات دریافتی را محدود می کند. همین الگوریتم برای انسان ها نیز وجود دارد. هنگامی که یک کاربر چندین فرد همفکر را دنبال می کند توییتر در واقع چرخه را با نمایش توییت هایی از افراد همفکر دیگر تقویت می کند. وجود امکان مسدود کردن و کشتن دیگران برای هر کاربر از مکانیزم های فنی دیگر به نفع تقویت حباب اطلاعات است. اگرچه این مکانیسم برای محافظت از کاربران طراحی شده است اما در واقع می تواند ابزاری برای حذف صداهای مخالف باشد.

در نتیجه این ویژگی های فنی شبکه های مختلفی از روزنامه نگاران تحلیلگران و کاربران عادی با گرایش های خاص در توییتر شکل می گیرند که هر کدام دارای منابع خبری هشتگ ها و چارچوب های تحلیلی مشترک هستند و رویدادهای مشابه را به روش های مختلف گزارش می کنند. نکته مهم در اینجا این است که این گروه های کاربری علیرغم اینکه بر روی یک پلتفرم قرار دارند عملا در جهان های موازی زندگی می کنند.

تاثیر این وضعیت بر مطبوعات رسمی کشور نیز حائز اهمیت است. خبرنگاران و خبرنگاران رسانه های رسمی نیز بخشی از این حباب ها هستند و نظراتی را که پیرامون خود در بستر توئیتر شکل می گیرد ناخواسته به رسانه های رسمی منتقل می کنند. این فرآیند به روش های مختلفی انجام می شود. انتخاب موضوعات خبری معمولاً بر اساس گرایش های توییتر دیدگاه رویدادها که تحت تأثیر مقاله غالب در بولتن خبری است و انتخاب منابع خبری و مصاحبه هایی است که معمولاً از شبکه خبرنگاران در توییتر انتخاب می شوند. نقش ترندها و هشتگ های توییتر در شکل دادن به اولویت های خبری رسانه ها به گونه ای است که گاهی می توان ردپای هشتگ را در تیتر روزنامه های روز بعد یافت. در عین حال بسیاری از خبرگزاری ها بخش ثابتی از محتوای خود را به «واکنش های توییتر» اختصاص داده اند که اغلب به دلیل انتخاب یک روایت خاص را تقویت می کنند. به این ترتیب نه تنها موضوعات داغ توییتر به دستور کار رسانه رسمی تبدیل می شود بلکه چارچوب روایت غالب در هر حباب اطلاعاتی نیز از طریق رسانه های مرتبط با آن حباب بازتولید می شود.

نتیجه این وضعیت شکل گیری به اصطلاح «واقعیت های موازی» در حوزه عمومی کشورمان است; جایی که مستعمرات مختلف نه تنها روایت های متفاوتی از رویدادها دارند بلکه منابع خبری واژگان و چارچوب های تحلیلی آنها نیز متفاوت است. این تفاوت تا آنجا پیش می رود که کلمات در گفتگوهای سیاسی اجتماعی در هر حباب معنای متفاوتی دارند. یعنی مفاهیم خاصی مانند آزادی عدالت پیشرفت یا توسعه در هر شبکه ارتباطی معنا پیدا می کند. این سیستم های معنایی مختلف به تدریج به نوعی زبان اختصاصی در هر حباب تبدیل می شوند که درک آن برای افراد خارج از آن حباب دشوار است. این تعدد معنا علاوه بر اینکه گفت وگوی بین گروه ها را دشوار می کند امکان درک متقابل و دستیابی به تعریفی مشترک از مشکلات جمعی را از بین می برد.

چنین وضعیتی به ویژه در مواجهه با مشکلات ملی و معضلات مهم اجتماعی مانعی جدی در راه رسیدن به راه حل های مشترک است. وقتی گروه های مختلف اجتماعی در مورد فرمول بندی مشکل به توافق نرسند طبیعتاً انتظار نمی رود که در مورد راه حل ها به توافق برسد. به این ترتیب توییتر فارسی به جای اینکه محلی برای تسهیل بحث های دموکراتیک و برابر در فضای عمومی هابرماسی باشد به محلی برای تقویت شکاف های موجود در جامعه تبدیل شده است. در فضای به شدت قطبی شده و پر از امواج اطلاعاتی متعدد در توییتر مردم هر یک از مستعمرات ایجاد شده روایت خود را مطلق می دانند و روایت های دیگر را نادیده می گیرند یا باطل می کنند. مسدود کردن کانال های گفتگو بین گروه ها نه تنها انسجام اجتماعی را تضعیف می کند بلکه امکان انتقاد و تصحیح نظرات را با رویارویی با استدلال های مخالف از بین می برد. در چنین شرایطی گاهی جدی ترین و پیچیده ترین معضلات اجتماعی به موضوعات پیش پا افتاده بحث توییتری خلاصه می شود و فرصت تحقیق عمیق و چند وجهی از دست می رود. به نظر می رسد این بستر که به دلیل بافت نخبه گرایانه اش می توانست محلی برای گفت وگوهای منطقی و یافتن راه حل های خلاقانه باشد در واقع بخشی از مشکل شده است.

این وضعیت در مقابل رویدادهای مهم ملی شدیدتر به نظر می رسد. جایی که هر رویداد به سرعت در حباب های مختلف تفسیر و بازتفسیر می شود و هر گروه با توجه به نظام معنایی خود روایتی کاملا متفاوت ارائه می دهد. این تفاسیر متضاد به نوبه خود منجر به تقویت قطبی شدن و تعمیق اختلافات بین گروه های مختلف می شود. به این ترتیب هر رویداد مهم ملی به جای اینکه فرصتی برای گفت وگو و وفاق ملی باشد به وسیله ای برای جدایی تبدیل می شود و دور باطل دو قطبی شدن را تقویت می کند.