کنکاشی در وضعیت اقتصادی روسیه به مناسبت جنگ اوکراین/مقاومت روسیه در برابر تحریم ها با استفاده از تجربه ایران

به گزارش نارنجی، رویکرد استراتژیک نابیولینا رییس بانک مرکزی روسیه به مدیریت اقتصادی با تمرکز بر برنامه ریزی بلندمدت و انعطاف پذیری مشخص شده است. او از نزدیک با سایر مقامات دولتی و شرکای بین المللی برای مذاکره درباره شرایط تحریم ها و جست وجوی راه هایی برای کاهش تاثیر آنها کار کرده است. این شامل تلاش هایی برای مذاکره برای رفع موقت برخی تحریم ها و مشارکت در گفت وگو با موسسات مالی بین المللی برای تامین کمک و حمایت مالی است. علاوه بر اینها روسیه روابط خود را با کشورهایی که به طور کامل در جبهه غرب نیستند، افزایش داده است که شامل تقویت روابط با کشورهایی از ایران ترکیه و امارات متحده عربی گرفته تا میانمار و کشورهای آفریقایی است. شرکتهای روسی هم چنین به کنسرسیوم های زیر ساختی که توسط طالبان در افغانستان ایجاد شده است، پیوسته اند که نشان دهنده تغییر در روابط تجاری و سیاست های اقتصادی خارجی بر اساس ملاحظات ژیوپلیتیکی به جای منافع اقتصادی عمل گرایانه است. (برای دیدن روند سرمایه گذاری در روسیه به نمودار شماره 5 مراجعه کنید. )

از دیگر اقدامات مهم نابیولینا برای مدیریت بحران می توان به کنترل و مدیریت خروج سرمایه و یوانیزاسیون پرداخت ها و مبادلات اشاره کرد. نابیولینا برای جلوگیری از خروج سرمایه از سیستم بانکی محدودیت هایی را برای جابه جایی سرمایه اعمال کرده و نرخ بهره اصلی را به 20 درصد افزایش داده است. این امر برای جلوگیری از برداشت بیش از 2 تریلیون روبل (30) میلیارد دلار در دو هفته اول جنگ ضروری بود تا پایان آوریل این اقدامات که روسها را مجبور کرد که تقریباً 90 درصد از وجوهی را که از حساب های خود برداشت کرده بودند، بازگردانند. سیستم بانکی را سرپا نگه داشت و از ایجاد وحشت جلوگیری کرد. (برای دیدن روند ارزش پول روبل در برابر دلار آمریکا به نمودار شماره 4 توجه شود.)

از شروع جنگ اوکراین نیز افزایش قابل توجهی در پرداختها برای صادرات و واردات روسیه به جای روبل به یوان صورت گرفته است. این بخشی از روند گسترده تر دلارزدایی و یوانیزاسیون اقتصاد روسیه است که با نیاز به عبور از محدودیتهای اعمال شده توسط تحریمهای غرب تسهیل شده است.

عملکرد کلی اقتصادی

اقتصاد روسیه با وجود جنگ و تحریم ها مقاومت نشان داده است در اواخر سال 2023 تولید ناخالص داخلی روسیه به سطح قبل از جنگ بازگشت؛ این تا حدی به دلیل تاخیر در اعمال تحریم های نفتی و توانایی دولت روسیه برای بازگرداندن ثبات اقتصاد کلان بود. تاثیر تحریم ها قابل توجه بوده است به طوری که روسیه تولید ناخالص داخلی کمتری را نسبت به پیش بینی های قبل از جنگ تجربه می کند اما سقوط نکرده است. صندوق بین المللی پول انتظار دارد روسیه رشد تولید ناخالص داخلی 2٫6 درصدی را در سال تجربه کند؛ رقمی که نشان دهنده انعطاف پذیری اقتصاد این کشور با وجود چالشها است. (برای دیدن روند رشد GDP روسیه به نمودار شماره 2 توجه کنید.)

کسری بودجه روسیه در مسیر باقی ماندن زیر 1 درصد تولید ناخالص داخلی است که به طور قابل توجهی کمتر از اقتصادهای مشابه در بریتانیا و اتحادیه اروپا است نرخ تورم بالای 7 درصد باقی مانده است اما نرخ سود بالای بانک مرکزی به کنترل آن کمک کرده است. این شاخص های اقتصادی حاکی از آن است که روسیه با چالشهای مهمی مواجه است اما توانسته است تا حدی ثبات اقتصادی را در برابر تحریمها و جنگ حفظ کند. (به نمودار شماره 1 توجه شود.)

انرژی و کشاورزی، دو میدان نبرد مهم

انرژی: صادرات انرژی روسیه به ویژه نفت در استراتژی اقتصادی این کشور نقش اساسی داشته است. این تهاجم منجر به افزایش قیمت جهانی نفت شد که به طور موقت به نفع اقتصاد روسیه بود با این حال اعمال تحریمها از جمله محدودیت قیمت نفت روسیه، توانایی روسیه برای سود بردن از صادرات نفت خود را محدود کرده و این کشور را مجبور به فروش نفت با قیمتهای پایین تر کرده است. علی رغم این چالشها روسیه توانسته است عرضه نفت خود را ثابت نگه دارد و صادرات نفت این کشور به چین و هند به رشد خود ادامه داده است و در مقابل تحریم ها مقاومت نشان داده است.

کشاورزی: ایالات متحده از ابتکار غلات دریای سیاه برای تضمین امنیت غذایی جهانی و کاهش قیمت مواد غذایی حمایت کرده است که به طور غیرمستقیم به نفع روسیه به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان گندم در جهان است. با این حال خروج روسیه از این توافق و اقدامات آن در اوکراین نگرانیهایی را در مورد امنیت غذایی جهانی ایجاد کرده است.

علی رغم چالشها نابیولینا توانست در کوتاه مدت شرایط خوبی برای اقتصاد روسیه ایجاد کند اما هنوز چشم انداز مشخصی برای وضعیت بلندمدت اقتصاد روسیه وجود ندارد و کارشناسان نظرات بسیار متفاوتی می دهند.

روسیه از ایران یاد می گیرد

روسیه به دنبال آموختن از تجربه ایران در دور زدن تحریم ها به ویژه در بخش نفت و گاز است که بخش مهمی از اقتصاد آن محسوب می شود. ایران شبکه پیچیده ای از شرکتها و موسسات مالی از جمله بانک های بزرگ در اروپا و آمریکا را برای فرار از کنترل های بین المللی و ادامه صادرات نفت علی رغم تحریم ها ایجاد کرده است. این استراتژی به ایران این امکان را داده است تا با وجود تحریم های غرب اقتصاد و توان نظامی خود را حفظ کند روسیه تاکتیک های مشابهی را برای کاهش تاثیر تحریم های خود به ویژه تحریم هایی که در واکنش به اقداماتش در اوکراین اعمال شده بررسی کرده است که شامل استفاده از شبکه های مالی زیرزمینی به کارگیری شرکتهای پیشرو و به طور بالقوه درگیر شدن در جایگزینی واردات است روسیه هم چنین به تخصص ایران در دور زدن تحریم ها علاقه نشان داده است همان طور که دیدارهای اخیر بین مقامات ارشد هر دو کشور برای بحث در مورد همکاری در این زمینه نشان می دهد.

علاوه بر این، روسیه با تامین قطعات الکترونیکی مورد نیاز ارتش خود و جست وجوی بازارهای جدید برای هیدروکربن های، خود خود را با تحریم ها وفق داده است. ایران با سابقه دور زدن تحریم ها به عنوان الگویی برای روسیه در نظر گرفته می شود تا از آن درس بگیرد به عنوان مثال مشاهده شده است که روسیه از تاکتیک های مشابه با ایران استفاده می کند مانند ناوگان سایه ای نفتکش ها و استفاده از شرکت های واسط برای پنهان کردن مبدا تجارت.

ناوگان ارواح

ناوگان ارواح روسیه نشان دهنده تاکتیک مهمی در دور زدن تحریم های نفتی اعمال شده توسط

کشورهای غربی به ویژه در پی حمله به اوکراین است. روسیه این ابتکار را برای تجارت دریایی از ایران الهام گرفته است.

این استراتژی شامل استفاده از ناوگان کشتی هایی با مالکیت غیر شفاف یا بدون بیمه برای دور زدن محدودیت های صادرات نفت است ناوگان ارواح به مسکو اجازه داد تا علی رغم تحریم های تحمیلی غرب و محدودیت های قیمت نفت بر فروش جهانی به صادرات نفت خود ادامه دهد.

روسیه به روایت آمار

1- تورم در نوامبر 2023 نرخ تورم در روسیه در مقایسه با ماه مشابه سال قبل حدود 7٫5 درصد بود. این رقم از آوریل 2023 به تدریج افزایش یافته است. بالاترین نرخ در دوره مشاهده شده در آوریل 2022 با 17٫8 درصد ثبت شده است.

2- تولید ناخالص داخلی (GDP) : تولید ناخالص داخلی روسیه در سال 2023 نسبت به سال قبل 2٫25 درصد رشد داشته است برای ،مقایسه در سال 2022 تولید ناخالص داخلی این کشور حدود 2٫1 درصد کاهش یافت.

3- صادرات و واردات: کاهش رشد روسیه در سال 2022 ناشی از کاهش 14 درصدی صادرات و کاهش 11 درصدی واردات در سال 2021 بوده است. روسیه به دنبال اصلاح پرهزینه زنجیره های تامین خود برای واردات جایگزین های با کیفیت پایین تر از کشورهای ثالث است.

4- ارزش پول ملی: اقتصاد روسیه نیز نوساناتی را در نرخ ارز خود تجربه کرده است به طوری که روبل کاهش یافته و سپس افزایش یافته و سپس دوباره کاهش یافته است. اکنون تقریباً 20 درصد در برابر دلار از اوایل فوریه 2022 تا دسامبر 2023 کاهش یافته است. این کاهش ارزش، اگرچه معیاری برای اثربخشی تحریم ها نیست اما بر تراز مالی روسیه تاثیر می گذارد و واردات روسیه را گران تر کرده است که – در کنار سایر محدودیت های اعمال شده توسط ایالات متحده و شرکای آن – توانایی روسیه را برای دست یابی به مواد جنگی دشوارتر می کند.

5- سرمایه گذاری خارجی: پیامدهای جنگ روسیه را مجبور به عقب نشینی از بازارهای جهانی کرده است و در مقابل تغییرات تقاضای گروه کوچکی از شرکا آسیب پذیرتر می شود. عقب نشینی از بازارهای جهانی همچنین توانایی روسیه را برای دسترسی به ایده ها و نوآوری های جدید محدود می کند. بدون دسترسی آماده به این محرکهای کلیدی رشد بلندمدت از جمله سرمایه گذاری مستقیم خارجی که از فوریه 2022 به طور خالص منفی بوده است. اقتصاد روسیه در آستانه سقوط در مسیر ضعیف تر و کم تولیدتر قرار دارد.

در حال حاضر هزینه ها برای روسیه برای توسعه بیشتر زیرساختهای انرژی و سرمایه گذاری در پروژه هایی که درآمد آتی را ایجاد می کنند بالاتر رفته است.

منبع: مجله کرانه

311311