فرق دادگاه کیفری یک و دو چیست

اگه با پرونده های کیفری سروکار پیدا کرده باشید یا اسم دادگاه کیفری به گوشتون خورده باشه، حتماً این سؤال براتون پیش اومده که فرق بین دادگاه کیفری یک و دو چیه؟ نگران نباشید، توی این مقاله قراره به زبان خودمونی و ساده این موضوع رو براتون روشن کنیم تا بدونید هر کدوم از این دادگاه ها دقیقاً چه وظایفی دارن و قراره به چه پرونده هایی رسیدگی کنن.

وقتی اسم «دادگاه» میاد، یه جورایی همه یاد کارهای حقوقی و شاید پیچیدگی هاش میفتیم. سیستم قضایی کشورمون هم، مثل خیلی از کشورهای دیگه، برای اینکه بتونه بهتر و تخصصی تر به پرونده ها رسیدگی کنه، دادگاه ها رو به بخش های مختلفی تقسیم کرده. یکی از مهم ترین این تقسیم بندی ها توی پرونده های کیفری اتفاق افتاده، جایی که ما با دو نوع دادگاه اصلی به نام های دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو سروکار داریم. درک تفاوت بین این دو دادگاه، نه تنها برای حقوق دان ها و وکلا، بلکه برای هر شهروندی که ممکنه گذارش به این مراکز بیفته، خیلی مهمه. این آگاهی کمک می کنه تا بدونید پرونده شما دقیقاً در کجا بررسی می شه و چه انتظاری باید داشته باشید و اگر لازم شد، سراغ وکیل متخصص کیفری برید.

دادگاه کیفری چیست و چه جایگاهی دارد؟

قبل از اینکه بریم سراغ فرق دادگاه کیفری یک و دو، خوبه که اول یه شناخت کلی از خود «دادگاه کیفری» داشته باشیم. این دادگاه ها، همونطور که از اسمشون پیداست، وظیفه رسیدگی به <درجه>جرایم کیفری رو دارن. یعنی اگه خدای نکرده جرمی مثل قتل، کلاهبرداری، سرقت، ضرب و جرح، توهین یا هر عمل مجرمانه دیگه ای اتفاق بیفته و توی قانون مجازات اسلامی براش جرم انگاری شده باشه، این دادگاه ها هستن که بهش رسیدگی می کنن و حکم صادر می کنن. هدف اصلی هم اینه که حق به حق دار برسه، عدالت اجرا بشه و مجرم ها طبق قانون مجازات بشن.

معمولاً روند اینجوریه که اول، شکایت به دادسرا میره، اونجا تحقیقات اولیه انجام میشه، اگه جرم ثابت بشه و <درجه>کیفرخواست صادر بشه، پرونده میره دادگاه. اینجا دادسرا نقش «ضابط قضایی» رو داره و به کشف جرم و جمع آوری ادله می پردازه. اما بعضی وقت ها هم، مثلاً توی بعضی <درجه>جرایم خاص مثل جرایم منافی عفت، پرونده مستقیماً از دادگاه شروع می شه و مرحله تحقیقات مقدماتی توی دادسرا انجام نمی شه. این تفاوت ها نشون می ده که سیستم قضایی چقدر ریزبینانه عمل می کنه تا بهترین مسیر رو برای هر پرونده پیدا کنه و این تخصصی شدن دادگاه ها برای رسیدگی بهتره.

مروری بر انواع دادگاه های کیفری در ایران

سیستم قضایی ما برای اینکه بتونه بار سنگین پرونده های کیفری رو به دوش بکشه و هر پرونده ای رو توی جایگاه تخصصی خودش بررسی کنه، دادگاه های مختلفی رو در نظر گرفته. اینجوری نیست که فقط یک نوع <درجه>دادگاه کیفری داشته باشیم. هر کدوم از این دادگاه ها <درجه>صلاحیت خاص خودشون رو دارن که بهش «صلاحیت ذاتی» می گیم، یعنی هیچ کدومشون نمی تونن به پرونده ای رسیدگی کنن که توی حوزه صلاحیت دادگاه دیگه ایه. بیایید با هم یه لیست کوچیک از انواع این دادگاه ها رو ببینیم:

• دادگاه کیفری یک
• دادگاه کیفری دو
• دادگاه انقلاب
• دادگاه اطفال و نوجوانان
• دادگاه نظامی
• دادگاه ویژه روحانیت

همونطور که می بینید، تنوع زیاده! مثلاً دادگاه انقلاب برای جرایم امنیتی و مواد مخدره، دادگاه اطفال و نوجوانان برای بچه های زیر ۱۸ سال و همینطور الی آخر. توی این مقاله، تمرکز اصلی ما روی فرق دادگاه کیفری یک و دو هست، چون این دوتا از رایج ترین و مهم ترین دادگاه هایی هستن که ممکنه مردم عادی باهاشون سروکار داشته باشن و شناخت دقیق ترشون لازمه.

دادگاه کیفری دو (جزایی دو): دادگاهی با صلاحیت عام

اگه بخوایم به زبان ساده بگیم، دادگاه کیفری دو یا همون جزایی دو، دادگاهی هست که به اکثر <درجه>جرایم عمومی رسیدگی می کنه. فکر کنید این دادگاه مثل یه پزشک عمومی می مونه که به اکثر بیماری ها رسیدگی می کنه، مگر اینکه یه بیماری خیلی خاص و تخصصی باشه که اون موقع ارجاع می ده به متخصصش. پرونده هایی که اینجا مطرح می شن، معمولاً اونایی هستن که <درجه>مجازات های خیلی سنگین مثل اعدام یا حبس ابد ندارن و جزو جرایم پیچیده و خاص به حساب نمی آن.

صلاحیت دادگاه کیفری دو: چه پرونده هایی اینجا بررسی می شن؟

این دادگاه <درجه>صلاحیت عام داره، یعنی هر جرمی که توی قانون به طور خاص نگفته باشن باید توی دادگاه دیگه یا یه مرجع خاص بررسی بشه، میاد توی دادگاه کیفری دو. این یعنی دایره فعالیتش خیلی وسیعه و اکثر پرونده های کیفری که روزانه باهاشون مواجهیم، اول به این دادگاه ارجاع داده میشن. برای اینکه بهتر متوجه بشید، بیایید چندتا مثال بزنیم:

• کلاهبرداری: اگه کسی سرتون کلاه گذاشته باشه و مبلغ کلاهبرداری خیلی زیاد نباشه یا شرایط خاصی برای اون جرم در نظر گرفته نشده باشه، پرونده اش میاد اینجا.
• خیانت در امانت: مثلاً اگه به کسی امانتی دادید و پسش نداده باشه یا ازش سوءاستفاده کرده باشه.
• ضرب و جرح: البته به شرطی که خیلی شدید نباشه، منجر به قطع عضو یا جنایت با میزان نصف دیه کامل یا بیشتر نباشه، پرونده اینجا رسیدگی می شه. مثلاً یه درگیری ساده با آسیب های جزئی.
• توهین و افترا: اگه کسی بهتون توهین کرده یا تهمت زده.
• تهدید: وقتی کسی شما رو به انجام کاری تهدید می کنه.
• تخریب اموال: مثلاً اگه کسی عمداً به مالتون آسیب زده باشه و ارزش مالی تخریب شده خیلی بالا نباشه.
• انتقال مال غیر: اگه کسی بدون اجازه وکیل یا مالک، مالی رو به کس دیگه منتقل کنه.

این ها فقط چندتا از <درجه>جرایم رایج هستن که توی دادگاه کیفری دو بهشون رسیدگی می شه. پس اگه پرونده ای دارید که توی دسته بندی جرایم خیلی سنگین قرار نمی گیره، به احتمال زیاد باید انتظار داشته باشید که توی دادگاه کیفری دو بررسی بشه و روند رسیدگی هم بعد از تکمیل پرونده در دادسرا آغاز میشه.

ساختار و ترکیب دادگاه کیفری دو: چه کسانی پرونده رو بررسی می کنن؟

دادگاه کیفری دو خیلی ساده تر از اون چیزیه که فکر می کنید. اینجا فقط <درجه>یک قاضی (که بهش دادرس هم می گن) مسئول رسیدگی به پرونده و صدور رأیه. یعنی این قاضی تنها کسیه که از اول تا آخر پرونده رو می خونه، دلایل رو بررسی می کنه، شهود رو می شنوه و در نهایت حکم رو صادر می کنه.

ممکنه نماینده دادستان هم توی جلسات دادگاه حاضر بشه و دفاعیات خودش رو ارائه بده، اما حضور یا عدم حضورش معمولاً مانع تشکیل جلسه دادگاه نمیشه، مگر اینکه قاضی صلاح بدونه که حتماً باید باشه و برای روشن شدن ابعاد پرونده حضورش لازمه. سادگی <درجه>ساختار دادگاه کیفری دو باعث می شه که روند رسیدگی به پرونده ها هم معمولاً سریع تر و کم پیچیده تر باشه و برای حجم بالای پرونده های عمومی مناسبه.

مقر و محل تشکیل دادگاه کیفری دو: کجا پیدا می شه؟

دادگاه های کیفری دو معمولاً توی <درجه>مقر هر شهرستان تشکیل می شن. یعنی هر شهری که هستید، به احتمال زیاد یه دادگاه کیفری دو داره که به پرونده های اون شهرستان رسیدگی می کنه. اینکه توی یه شهرستان چندتا شعبه دادگاه کیفری دو وجود داشته باشه، بستگی به وسعت و جمعیت اون منطقه و تعداد پرونده های موجود داره که قوه قضائیه بر اساس نیاز، این شعب رو ایجاد می کنه. هدف اینه که دسترسی مردم به دادگاه ها راحت تر باشه و نیازی نباشه برای هر پرونده ای به مرکز استان سفر کنن و بارهای اضافه روی سیستم قضایی ایجاد نشه.

دادگاه کیفری یک (جزایی یک): دادگاهی با صلاحیت خاص و سنگین

حالا می رسیم به دادگاه کیفری یک، جایی که پرونده های خیلی <درجه>مهم، حساس و سنگین بررسی می شن. این دادگاه، که قبلاً بهش دادگاه کیفری استان می گفتن و الان با تغییر قانون اسمش شده <درجه>دادگاه کیفری یک، مثل یه پزشک متخصص خیلی باتجربه می مونه که فقط به بیماری های خاص و جدی رسیدگی می کنه. پس اگه پای یک جرم خیلی بزرگ و با مجازات های سنگین در میون باشه، پرونده به احتمال زیاد میاد توی این دادگاه. تفاوت دادگاه کیفری یک و دو توی این بخش خیلی پررنگ تر می شه و اهمیتش بیشتر نمایان میشه.

صلاحیت دادگاه کیفری یک: چه پرونده هایی اینجا به جریان می افتن؟

برعکس دادگاه کیفری دو که صلاحیتش عام بود، <درجه>صلاحیت دادگاه کیفری یک کاملاً خاص و مشخصه و فقط برای جرایم خاصی در نظر گرفته شده. این جرایم به دلیل ماهیتشون، نیاز به بررسی عمیق تر و دقیق تری دارن. طبق ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری، پرونده های زیر توی این دادگاه بررسی می شن:

1. جرایمی که مجازاتشون سلب حیاته: مثل قتل عمد. یعنی اگه کسی عمداً جون یه نفر رو گرفته باشه، پرونده اش مستقیم میاد اینجا و رسیدگی بهش از حساسیت بسیار بالایی برخورداره.
2. جرایمی که مجازاتشون حبس ابده: مثل بعضی از جرایم مرتبط با مواد مخدر در مقیاس وسیع یا <درجه>سرقت حدی در صورت احراز شرایط خاص قانونی.
3. جرایم مربوط به قطع عضو یا جنایات عمدی: اگه یه جرم باعث بشه کسی عضوی از بدنش رو از دست بده یا جنایت عمدی ای اتفاق بیفته که دیه اش حداقل نصف دیه کامل باشه. مثلاً آسیب های عمدی شدید که منجر به از کار افتادگی دائم یا نقص عضو جدی بشن.
4. جرایمی که مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر دارن: مجازات های تعزیری به دسته های مختلفی تقسیم می شن و درجه سه و بالاترشون، جزو مجازات های سنگین محسوب می شن که معمولاً شامل حبس های طولانی مدت و جزای نقدی سنگین می شن. برای مثال، بعضی از انواع کلاهبرداری های سازمان یافته یا جرایم اقتصادی کلان.
5. جرایم سیاسی و مطبوعاتی: پرونده هایی که به فعالیت های سیاسی یا مطبوعاتی مربوط می شن، به دلیل ماهیت خاصشون، در این دادگاه بررسی می شن تا با دقت و حساسیت لازم به جنبه های مختلفشون رسیدگی بشه.

پس می بینید که <درجه>جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری یک خیلی جدی و مهم هستن و طبیعتاً روند رسیدگی هم حساس تر و با دقت بیشتریه، چون اشتباه در صدور حکم می تونه عواقب جبران ناپذیری داشته باشه.

ساختار و ترکیب دادگاه کیفری یک: چه کسانی تصمیم می گیرن؟

اینجا دیگه فقط یک قاضی نیست که حکم صادر می کنه. <درجه>ساختار دادگاه کیفری یک پیچیده تر و دقیق تره. دادگاه کیفری یک با حضور <درجه>یک رئیس و دو مستشار تشکیل می شه. یعنی در مجموع سه قاضی! برای اینکه جلسه رسمیت پیدا کنه و پرونده بررسی بشه، حداقل باید دو نفر از این سه قاضی حاضر باشن. تصمیم گیری ها هم معمولاً با مشورت و نظر این سه قاضی انجام می شه و رأی نهایی با اکثریت آرا صادر میشه.

حضور سه قاضی در دادگاه کیفری یک، نشان دهنده اهمیت و پیچیدگی پرونده هایی است که در صلاحیت این دادگاه قرار دارند و نیاز به دقت و بررسی همه جانبه را تأیید می کند.

مثل دادگاه کیفری دو، اینجا هم دادستان یا نماینده اش حضور داره و نقش خودش رو ایفا می کنه و وظیفه دفاع از جامعه و پیگیری اجرای عدالت رو بر عهده داره. این ترکیب سه نفره قضات، باعث می شه که پرونده ها از زوایای مختلف بررسی بشن و احتمال خطا به حداقل برسه و تصمیم گیری ها با وسواس و دقت بیشتری انجام بشن.

مقر و محل تشکیل دادگاه کیفری یک: کجا پیداش کنیم؟

برخلاف دادگاه کیفری دو که توی هر شهرستان هست و دسترسی بهش راحت تره، <درجه>دادگاه کیفری یک بیشتر جنبه استانی داره و تعدادش کمتره. این دادگاه ها <درجه>فقط در مرکز هر استان تشکیل می شن. البته، رئیس قوه قضائیه می تونه بنا به تشخیص و نیاز، توی حوزه قضایی بعضی از شهرستان ها هم این دادگاه ها رو ایجاد کنه تا بار از روی دادگاه های مرکز استان کمتر بشه و دسترسی به عدالت برای پرونده های مهم در شهرهای بزرگ هم فراهم باشه. این محدودیت در محل تشکیل نشون می ده که پرونده های این دادگاه چقدر خاص و مهم هستن و نیاز به امکانات و قضات متخصص تری دارن که معمولاً در مراکز استان ها متمرکز هستن.

جدول مقایسه جامع: تفاوت های کلیدی دادگاه کیفری یک و دو

تا اینجا با تعریف، صلاحیت، ساختار و محل تشکیل هر دو دادگاه آشنا شدیم. حالا وقتشه که این اطلاعات رو توی یه جدول مرتب و منظم کنار هم بذاریم تا تفاوت های اصلی دادگاه کیفری یک و دو رو بهتر متوجه بشید و بتونید یه جمع بندی اساسی از این موضوع داشته باشید.

وجه تمایز	دادگاه کیفری یک	دادگاه کیفری دو
صلاحیت	رسیدگی به جرایم سنگین و خاص شامل: سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو/جنایت عمدی با دیه نصف کامل یا بیشتر، تعزیر درجه ۳ و بالاتر، سیاسی و مطبوعاتی.	صلاحیت عام: رسیدگی به کلیه جرایم به جز مواردی که به طور خاص در صلاحیت دادگاه های دیگر است. مانند کلاهبرداری، خیانت در امانت، توهین، ضرب و جرح با دیه کمتر از نصف و…
ترکیب دادگاه	یک رئیس و دو مستشار (حداقل دو قاضی برای رسمیت جلسه). این ترکیب برای اطمینان از دقت بالاتر در پرونده های حساس است.	یک قاضی یا دادرس. این ساختار ساده تر برای رسیدگی کارآمد به حجم بالای پرونده های عمومی مناسب است.
محل تشکیل	فقط در مرکز استان (و در موارد خاص به تشخیص رئیس قوه قضائیه در برخی شهرستان ها). به دلیل نیاز به قضات متخصص و امکانات بیشتر.	در مقر هر شهرستان (بسته به نیاز و مساحت). برای دسترسی آسان تر شهروندان به مراجع قضایی.
تحقیقات مقدماتی	برای بعضی جرایم خاص (مثل جرایم منافی عفت)، رسیدگی ممکنه مستقیماً از خود دادگاه شروع بشه و نیازی به دادسرا نباشه.	معمولاً بعد از انجام تحقیقات مقدماتی در دادسرا و صدور کیفرخواست، پرونده میاد اینجا. دادسرا نقش مهمی در آماده سازی پرونده دارد.
مرجع تجدیدنظر	آرای این دادگاه برای فرجام خواهی به دیوان عالی کشور فرستاده می شن. این نشان دهنده اهمیت و لزوم بررسی نهایی توسط بالاترین مرجع قضایی است.	آرای این دادگاه در دادگاه تجدیدنظر استان قابل اعتراض و بررسی هستن. این مرحله فرصتی برای بازنگری آرای صادره فراهم می کند.
پیچیدگی روند	معمولاً تشریفات رسیدگی پیچیده تر و دقیق تری داره، چون جرایم مهم تری بررسی می شن و دقت بیشتری طلب می کند.	روند رسیدگی نسبتاً ساده تره و تشریفات کمتری داره، که منجر به سرعت بیشتر در رسیدگی می شود.
سابقه تاریخی	همون <درجه>دادگاه کیفری استان سابق هست که حالا اسمش عوض شده و صلاحیت ها و ساختارش با تغییرات قانونی تکمیل شده است.	مرجع عمومی رسیدگی به جرایم از قدیم بوده و نقش حیاتی در رسیدگی به پرونده های روزمره دارد.

نکات مهم و ریزه کاری های دادگاه های کیفری که باید بدونیم

حالا که فرق دادگاه کیفری یک و دو رو فهمیدیم، بد نیست به چندتا نکته دیگه هم اشاره کنیم که ممکنه توی ذهنتون سوال ایجاد کنه یا برای پرونده های کیفری به دردتون بخوره و کمک کنه تا با دید بازتری به مسائل حقوقی نگاه کنید.

تغییر نام «دادگاه کیفری استان» به «دادگاه کیفری یک»

حتماً شنیدید که بعضی ها از «دادگاه کیفری استان» صحبت می کنن و بعضی ها از «دادگاه کیفری یک». خب این دوتا در واقع یکی هستن و منظور ازشون یک مرجع قضاییه. قانونگذار برای اینکه سیستم قضایی رو به روز کنه و یه هماهنگی بهتری بین دادگاه ها ایجاد بشه و ساختارها شفاف تر بشن، اسم «دادگاه کیفری استان» رو با تصویب قانون آیین دادرسی کیفری جدید به «دادگاه کیفری یک» تغییر داده. پس اگه جایی این دوتا اسم رو شنیدید، بدونید که منظور یک مرجع قضاییه که مسئول رسیدگی به جرایم سنگینه.

چجوری بفهمیم پرونده مون کجا رسیدگی میشه؟

اینکه پرونده شما توی دادگاه کیفری یک بررسی بشه یا دو، کاملاً بستگی به نوع جرمی داره که اتفاق افتاده و میزان مجازات قانونی اون جرم. همونطور که گفتیم، جرایم سنگین تر (مثل قتل عمد یا جرایم با مجازات حبس ابد) میرن کیفری یک و جرایم سبک تر (مثل کلاهبرداری عادی، توهین یا ضرب و جرح با دیه کم) میرن کیفری دو. معمولاً وقتی شکایت می کنید یا پرونده ای براتون تشکیل می شه، مراجع قضایی خودشون پرونده رو به دادگاه صالح ارسال می کنن و نیازی به نگرانی شما نیست. اما اگه شک دارید یا می خواید مطمئن بشید، بهترین کار <درجه>مشاوره با یه وکیل کیفری متخصص هست. اونها می تونن با دیدن جزئیات پرونده تون و مواد قانونی مربوطه، دقیقاً بهتون بگن که پرونده تون توی کدوم دادگاه رسیدگی می شه و چه مراحلی در پیش دارید.

صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی: تفاوتشون چیه؟

یه وقتایی ممکنه این اصطلاحات به گوشتون بخوره: <درجه>صلاحیت ذاتی و <درجه>صلاحیت محلی. خیلی ساده بخوام بگم، صلاحیت ذاتی یعنی اینکه چه نوع دادگاهی (مثلاً کیفری یک، کیفری دو، حقوقی، خانواده، انقلاب و…) باید به پرونده رسیدگی کنه. مثلاً دادگاه کیفری یک اصلاً نمی تونه به یه پرونده حقوقی ملکی رسیدگی کنه، چون صلاحیت ذاتیش رو نداره و رسیدگی به اون پرونده از اساس باطله. این نوع صلاحیت، غیر قابل تغییر و از قواعد آمره است.

اما <درجه>صلاحیت محلی یا «صلاحیت سرزمینی» یعنی اینکه کدوم شعبه دادگاه (مثلاً دادگاه کیفری دو تهران یا دادگاه کیفری دو اصفهان) باید به پرونده رسیدگی کنه. این معمولاً بر اساس محل وقوع جرم، محل اقامت متهم، یا محل دستگیری متهم تعیین می شه. این صلاحیت قابل تغییر و توافق طرفین نیست، اما مثلاً در مورد جرایم مستمر یا مشابه ممکنه چند دادگاه صالح باشن. پس صلاحیت ذاتی یعنی «چه نوع دادگاهی» و صلاحیت محلی یعنی «کدام دادگاه در کدام منطقه».

نقش وکیل متخصص کیفری در این دادگاه ها

چه پرونده تون توی دادگاه کیفری یک باشه چه توی دادگاه کیفری دو، داشتن یه <درجه>وکیل کیفری متخصص واقعاً می تونه تفاوت بزرگی ایجاد کنه و سرنوشت پرونده رو تغییر بده. پرونده های کیفری معمولاً پیچیدگی های خاص خودشون رو دارن و کوچکترین اشتباه یا عدم آگاهی از جزئیات قانونی می تونه عواقب سنگینی مثل حبس، جریمه نقدی زیاد یا محرومیت های اجتماعی داشته باشه. وکیل متخصص با تجربه و دانش خودش، می تونه:

• بهترین راهکار دفاعی رو براتون پیدا کنه و از حقوق شما دفاع قاطع کنه.
• شما رو توی مراحل مختلف دادرسی (از دادسرا گرفته تا دادگاه و تجدیدنظر) راهنمایی کنه.
• اسناد و مدارک لازم رو جمع آوری و به بهترین شکل ارائه بده.
• جلوی تضییع حقوق شما رو بگیره و مطمئن بشه که فرآیند قانونی به درستی طی میشه.
• شانس موفقیت پرونده تون رو تا حد زیادی بالا ببره و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کنه.

پس اگه توی یه پرونده کیفری گیر افتادید، به هیچ وجه مشاوره حقوقی تخصصی رو دست کم نگیرید و به یک وکیل مورد اعتماد مراجعه کنید.

دادگاه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان

یه نکته مهم دیگه هم وجود داره که باید حواسمون بهش باشه. اگه خدای نکرده یه بچه یا نوجوون (یعنی افراد زیر ۱۸ سال تمام شمسی) مرتکب جرمی بشه، پرونده اش توی دادگاه های کیفری عادی (کیفری یک و دو) رسیدگی نمی شه. برای این افراد، دادگاه <درجه>اطفال و نوجوانان در نظر گرفته شده که هم از نظر ساختار و هم از نظر روند رسیدگی، کاملاً با بقیه دادگاه ها فرق داره. این دادگاه ها سعی می کنن با دیدگاه تربیتی و اصلاحی با این افراد برخورد کنن تا به جای مجازات صرف، به بازپروری و اصلاحشون کمک بشه. حتی اگه جرمی که مرتکب شدن، توی صلاحیت دادگاه کیفری یک باشه، باز هم پرونده به دادگاه کیفری یک ویژه اطفال و نوجوانان میره که با حضور قضات متخصص و مشاوران اطفال به موضوع رسیدگی میشه.

مرجع تجدیدنظر آراء دادگاه کیفری: آخرین شانس دفاع

خوشبختانه، سیستم قضایی ما این امکان رو فراهم کرده که اگه از رأی صادر شده توسط دادگاه راضی نبودید یا فکر می کنید اشتباهی رخ داده، بتونید به اون اعتراض کنید و درخواست <درجه>تجدیدنظر یا <درجه>فرجام خواهی بدید. این حق، یکی از مهمترین حقوق هر متهم و شاکیه و تضمین کننده عدالت بیشتره.

آرای دادگاه کیفری دو معمولاً توی <درجه>دادگاه تجدیدنظر استان بررسی می شن. یعنی یک دادگاه بالاتر با قضات باتجربه تر، پرونده رو دوباره بررسی می کنه. اما آرای دادگاه کیفری یک (به دلیل اهمیت و سنگینی جرایمشان) برای <درجه>فرجام خواهی به <درجه>دیوان عالی کشور ارسال می شن. دیوان عالی کشور، بالاترین مرجع قضایی کشور هست و وظیفه اصلیش، نظارت بر اجرای صحیح قوانین و وحدت رویه قضاییه. این یعنی حتی اگه رأیی صادر شد، هنوز امید برای تغییرش وجود داره، البته با رعایت مهلت ها و تشریفات قانونی که هر کدام از این مراحل دارند.

دانستن مرجع تجدیدنظر برای هر دادگاه، یکی از مهمترین حقوق هر فرد درگیر پرونده قضایی است که امکان دفاع دوباره و احقاق حق را فراهم می کند و از صدور آرای قطعی نادرست جلوگیری می نماید.

مجازات های مربوط به دادگاه کیفری یک و دو: تفاوت در سنگینی جرم

یکی دیگر از تفاوت های اصلی دادگاه کیفری یک و دو، نوع و میزان مجازات هایی است که در صلاحیت هر یک قرار می گیرد. این تفاوت مستقیماً با نوع جرایمی که در هر دادگاه رسیدگی می شود، مرتبط است.

در <درجه>دادگاه کیفری یک، به دلیل رسیدگی به جرایم بسیار سنگین، مجازات ها هم به مراتب شدیدتر و جدی تر هستند. این مجازات ها شامل موارد زیر می شوند:

• سلب حیات: مانند مجازات اعدام برای قتل عمد.
• حبس ابد: برای برخی جرایم خاص و جدی.
• قطع عضو: برای جرایم حدی مثل سرقت حدی در شرایط خاص.
• جنایات عمدی با دیه سنگین: اگر میزان دیه نصف دیه کامل یا بیشتر باشد.
• مجازات های تعزیری درجه سه و بالاتر: که شامل حبس های طولانی مدت (مثلاً بیش از ۱۵ سال) و جزای نقدی کلان می شود.

اما در <درجه>دادگاه کیفری دو، که به جرایم عمومی تر و سبک تر رسیدگی می کند، مجازات ها نیز متناسب با این جرایم هستند. این مجازات ها معمولاً شامل موارد زیر می شوند:

• حبس های کوتاه مدت یا میان مدت: که معمولاً از حبس های دادگاه کیفری یک کمتر است.
• جزای نقدی: با مبالغ کمتر نسبت به جرایم سنگین تر.
• شلاق: برای برخی جرایم خاص.
• دیه: برای جنایات غیر عمدی یا عمدی که میزان دیه آنها کمتر از نصف دیه کامل باشد.
• مجازات های تعزیری درجه چهار و پایین تر: که سبک تر از مجازات های دادگاه کیفری یک هستند.

پس می بینیم که دایره مجازات ها در هر یک از این دادگاه ها، انعکاسی از اهمیت و سنگینی جرایمی است که به آن ها رسیدگی می شود.

روند رسیدگی در دادگاه کیفری یک و دو: تفاوت ها

همانطور که قبلا هم اشاره شد، روند رسیدگی در دادگاه کیفری یک به دلیل ماهیت جرایم و ترکیب قضات، معمولاً پیچیده تر و زمان برتره. تشریفات دادرسی دقیق تر و رسمی تر دنبال می شه و جلسات ممکن است طولانی تر باشند. این به خاطر حساسیت بالای پرونده هایی مثل قتل عمد یا جرایم با مجازات حبس ابد است که نیاز به بررسی بسیار عمیق و همه جانبه دارند و قضات زمان بیشتری را صرف مطالعه و رسیدگی به این پرونده ها می کنند. از طرفی، روند رسیدگی در دادگاه کیفری دو به دلیل ماهیت عمومی تر جرایم و حضور یک قاضی، معمولاً سریع تر و با تشریفات ساده تری پیش می رود. این تفاوت در روند، به سیستم قضایی کمک می کند تا با کارایی بیشتری به حجم زیادی از پرونده ها رسیدگی کند و عدالت را در زمان مناسب اجرا نماید.

تفاوت دادسرا و دادگاه کیفری

خیلی ها ممکنه فکر کنن دادسرا و دادگاه کیفری یکی هستن، ولی اینطور نیست و هر کدوم وظایف مشخصی دارن. <درجه>دادسرا مرحله <درجه>تحقیقات مقدماتی رو انجام می ده. یعنی وقتی یه جرمی اتفاق می افته، اول دادسرا وارد عمل می شه، <درجه>بازپرسی و دادیاری انجام میشه، شواهد جمع آوری می شه، متهم بازجویی می شه و اگه دلایل کافی برای اثبات جرم پیدا بشه، <درجه>کیفرخواست صادر می شه و پرونده تازه میره به <درجه>دادگاه کیفری (اعم از کیفری یک یا دو) برای رسیدگی نهایی و صدور حکم. پس دادسرا مثل یه پیش قاضی عمل می کنه که پرونده رو برای قاضی دادگاه آماده می کنه. در واقع، دادسرا برای کشف جرم، تعقیب مجرم و جمع آوری دلایل اولیه است و دادگاه برای قضاوت نهایی و صدور حکم عادلانه.

جمع بندی نهایی و کلام آخر

در این مقاله به صورت مفصل بررسی کردیم که فرق دادگاه کیفری یک و دو چیست و با جنبه های مختلف هر کدام آشنا شدیم. دیدیم که این تفاوت ها، هم توی <درجه>صلاحیت (جرایم عمومی در کیفری دو و جرایم سنگین و خاص در کیفری یک)، هم توی <درجه>ساختار (یک قاضی در کیفری دو و سه قاضی در کیفری یک) و هم توی <درجه>محل تشکیل اونها (در شهرستان ها برای کیفری دو و در مراکز استان ها برای کیفری یک) وجود داره. این تقسیم بندی ها همچنین بر <درجه>روند رسیدگی، <درجه>مراجع تجدیدنظر و <درجه>نوع مجازات ها هم تأثیر می ذاره.

این تقسیم بندی ها الکی نیست و هدفش اینه که عدالت با دقت و تخصص بیشتری اجرا بشه و هر پرونده ای توی جایگاه خودش با بهترین کیفیت رسیدگی بشه. اینجور تفکیک ها باعث می شه که پرونده های مهم تر با حساسیت بیشتری دنبال بشن و پرونده های عمومی هم توی یک مسیر کارآمدتر جلو برن و از انباشت پرونده ها جلوگیری بشه.

اگه شما یا نزدیکانتون درگیر پرونده های کیفری هستید، یادتون باشه که <در درجه>آگاهی از این تفاوت ها می تونه خیلی بهتون کمک کنه تا بتونید مسیر قانونی پرونده تون رو بهتر درک کنید و تصمیم های درست تری بگیرید. اما هیچ چیز جای <درجه>مشاوره حقوقی تخصصی رو نمی گیره. انتخاب یه وکیل خوب و باتجربه، می تونه راهنمای مطمئنی توی این مسیر پیچیده باشه و از حقوقتون دفاع کنه. پس اگه نیاز به راهنمایی بیشتری دارید یا پرونده ای دارید که فکر می کنید نیاز به کمک حقوقی داره، حتماً با متخصصین این حوزه مشورت کنید تا از حقوق شما به نحو احسنت دفاع شود.