خسارت دادرسی چقدر است؟

خسارت دادرسی شامل هزینه هایی مثل هزینه دادخواست، حق الوکاله وکیل، حق الزحمه کارشناسی و سایر مخارج ضروری برای اثبات یا دفاع از دعواست. میزان آن بستگی به نوع و ارزش پرونده، تعرفه های سال جاری (مثلاً 1404) و رأی دادگاه داره و قابل مطالبه از طرف مقابل هست.

تاحالا شده فکر کنید وقتی یه پرونده حقوقی یا کیفری توی دادگاه دارید، غیر از اون پولی که باید برای خود حق و حقوقتون خرج کنید، یه سری هزینه های دیگه هم باید بپردازید؟ اینجاست که پای «خسارت دادرسی» میاد وسط. خیلی وقت ها آدما درگیر پرونده های قضایی میشن، ولی دقیقا نمی دونن چه هزینه هایی رو میشه از طرف مقابل گرفت، یا اگه خودشون تو یه پرونده ای محکوم بشن، باید چه مبلغی رو به عنوان خسارت دادرسی بپردازند. اصلاً خسارت دادرسی چیه و چقدر ممکنه آب بخوره؟

این مقاله دقیقاً برای همین نوشته شده تا یه راهنمای کامل و حسابی باشه براتون. می خوایم با هم ببینیم این خسارت دادرسی از چه بخش هایی تشکیل شده، چجوری حساب و کتابش رو انجام میدن و اصلاً تو سال 1404 (یا سالی که دارید این رو می خونید) تعرفه هاش چطوره. پس اگه دوست دارید توی سیستم قضایی حقتون رو تمام و کمال بگیرید یا اگه خدایی نکرده طرف دعوا شدید، بهتر دفاع کنید، تا آخر این مطلب با ما همراه باشید.

خسارت دادرسی چیست؟ یه تعریف خودمونی و کاربردی

بیاید اول ببینیم اصلاً «خسارت دادرسی» چی هست که این همه ازش صحبت می کنیم. شاید فکر کنید همون هزینه ایه که اول پرونده به دادگاه میدیم، ولی قضیه یه کمی فرق داره. خسارت دادرسی، در واقع اون ضررهاییه که توی مسیر یه پرونده حقوقی یا کیفری، به خاطر مقصر بودن یه نفر دیگه، به شما وارد میشه. این ضررها میتونه شامل خیلی چیزا باشه، از پولی که به وکیل میدید تا هزینه های کارشناسی و حتی هزینه های کوچیک تر دیگه که برای اثبات حقتون مجبور میشید خرج کنید.

مطابق ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی:

«خواهان حق دارد، جبران خسارت ناشی از دادرسی را که به علت تقصیر خوانده، نسبت به ادای حق یا امتناع از آن به وی، وارد شده یا خواهد شد، از باب اتلاف و تسبیب از خوانده، مطالبه نماید. خوانده نیز می تواند، خساراتی را که عمدا از طرف خواهان با علم به غیر محق بودن در دادرسی، به او وارد شده از خواهان، مطالبه نماید. دادگاه در موارد یاد شده، خسارت را پس از رسیدگی، معین کرده و محکوم علیه را به تادیه خسارت، ملزم خواهد نمود.»

این ماده قانونی، ستون فقرات موضوع خسارت دادرسیه. با این حساب، اگه بخوایم ساده تر بگیم، خسارت دادرسی شامل هر نوع ضرریه که توی دادگاه، چه به خواهان (کسی که شکایت کرده) و چه به خوانده (کسی که ازش شکایت شده)، به ناحق وارد میشه. فقط سه تا شرط اصلی داره:

1. وجود ضرر: باید واقعاً یه ضرری به شما وارد شده باشه.
2. فعل زیان بار: اون طرف مقابل یه کاری کرده باشه که باعث این ضرر شده (مثلاً حق شما رو نداده یا دعوای بیخود کرده).
3. رابطه سببیت: بین اون کار و ضرری که بهتون وارد شده، یه ارتباط مستقیم وجود داشته باشه.

فرق خسارت دادرسی با هزینه دادرسی چیه؟

این یکی از سوالات پرتکراره و خیلیا این دو تا رو با هم اشتباه می گیرن. هزینه دادرسی همون پولی هست که اول کار برای ثبت دادخواست یا شکوائیه به دادگاه می پردازیم. یعنی همون تمبر و بقیه چیزایی که برای شروع کار ازمون می گیرن. این پول مستقیماً به حساب دادگستری میره. اما خسارت دادرسی یه مفهوم خیلی گسترده تره. هزینه دادرسی فقط یه بخش کوچیک از خسارت دادرسیه. خسارت دادرسی شامل همه اون خرج هایی میشه که خواهان یا خوانده، برای پیش بردن پرونده شون مجبور میشن بپردازن؛ مثل حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و … .

اجزای خسارت دادرسی و نحوه محاسبه هر کدام: «چقدر باید پرداخت/مطالبه کرد؟»

حالا که فهمیدیم خسارت دادرسی چیه، بیاید بریم سراغ بخش جذاب ماجرا: اینکه این خسارت ها دقیقاً شامل چه چیزایی میشن و هر کدوم چقدر آب می خورن. این قسمت هم برای کسی که می خواد خسارت بگیره مهمه، هم برای کسی که ممکنه مجبور به پرداختش بشه.

الف) هزینه دادرسی (Court Fees): پولی که به دادگاه میدیم

همونطور که گفتیم، این همون هزینه ایه که برای شروع و ادامه پرونده به دادگاه پرداخت میشه. این هزینه ها بر اساس قانون بودجه هر سال تعیین میشن و سال به سال ممکنه تغییر کنن (البته گاهی هم ممکنه تغییر نکنن!). برای سال 1404، معمولاً این تعرفه ها از سال قبل به روزرسانی میشن یا ممکنه همون مبالغ سال گذشته ملاک عمل قرار بگیرن. این هزینه شامل موارد مختلفی میشه:

• هزینه دادخواست (چه کتبی، چه شفاهی)
• هزینه برگه های قضایی
• هزینه قرارهای دادگاه
• هزینه احکام دادگاه
• هزینه وکالت نامه (باطل کردن تمبر مالیاتی وکیل)
• هزینه اجرایی (برای اجرای حکم)

نحوه محاسبه هزینه دادرسی در دعاوی مالی

اینجا قضیه یه کمی با ارزش خواسته (مبلغی که بابتش شکایت کردید) گره می خوره. یه جدول کلی داریم:

بهای خواسته	مرحله بدوی (دادگاه اولیه)	مرحله تجدیدنظر، واخواهی	مرحله فرجام خواهی، اعاده دادرسی، اعتراض ثالث
تا 200 میلیون ریال (20 میلیون تومان)	2.5 درصد بهای خواسته	4.5 درصد بهای خواسته	5.5 درصد بهای خواسته
بیشتر از 200 میلیون ریال (20 میلیون تومان)	3.5 درصد بهای خواسته	4.5 درصد بهای خواسته	5.5 درصد بهای خواسته

یه نکته مهم: برای محاسبه بهای خواسته در دعاوی مالی، معمولاً تا مبلغ مشخصی رو خود خواهان تو دادخواست اعلام می کنه، ولی اگه دادگاه تشخیص بده که این مبلغ خیلی کمتر از واقعیت اعلام شده، ممکنه از کارشناس بخواد که ارزش واقعی رو تعیین کنه.

نحوه محاسبه هزینه دادرسی در دعاوی غیرمالی

تو دعاوی غیرمالی (مثل طلاق، حضانت، اثبات زوجیت و…) دیگه ارزش خواسته به پول محاسبه نمیشه. اینجا یه مبلغ مقطوع و ثابت به عنوان هزینه دادرسی دریافت میشه که هر سال قوه قضاییه اون رو اعلام می کنه. مثلاً در سال های اخیر این مبلغ برای دعاوی غیرمالی در مراحل بدوی و تجدیدنظر معمولاً یه مقدار ثابت بوده و برای فرجام خواهی هم مبلغ دیگه ای. برای اطلاع از ارقام دقیق سال 1404، باید به بخشنامه های جدید مراجعه کرد که معمولاً در اوایل سال اعلام میشن.

هزینه دادرسی در مراجع خاص

• شورای حل اختلاف: اینجا معمولاً هزینه ها کمتره و برای دعاوی مالی تا یه سقف مشخص، نصف هزینه دادرسی دادگاه های عمومی رو می گیرن. اگه قضیه با صلح و سازش تموم بشه، حتی ممکنه نیمی از همین هزینه هم به طرفین برگرده.
• دیوان عدالت اداری: اینجا هم تعرفه های خاص خودش رو داره که معمولاً برای شکایات علیه دستگاه های دولتی و در مراحل مختلف (اولیه، تجدیدنظر) مبالغ مقطوعی دریافت میشه.

ب) حق الوکاله وکیل (Attorney Fees): وکیل چقدر می گیره؟

یکی از بزرگترین بخش های خسارت دادرسی که خیلیا دنبال مطالبه اش هستن، همین حق الوکاله وکیله. اگه شما برای دفاع از حقتون یا طرح دعواتون وکیل بگیرید و توی پرونده برنده بشید، میتونید بخشی از حق الوکاله ای که به وکیل دادید رو از طرف مقابل بگیرید. ولی یه نکته مهم اینجاست که دادگاه تمام اون مبلغی که شما با وکیلتون توافق کردید رو ممکنه قبول نکنه. دادگاه بر اساس «تعرفه قانونی حق الوکاله وکلا» تصمیم می گیره.

نحوه محاسبه حق الوکاله بر اساس تعرفه قانونی

تعرفه حق الوکاله وکلا هم هر چند سال یه بار توسط رئیس قوه قضاییه تغییر می کنه و بر اساس اون محاسبه میشه:

• دعاوی مالی: توی دعاوی مالی، حق الوکاله هم مثل هزینه دادرسی، بر اساس درصد بهای خواسته محاسبه میشه. مثلاً برای دعاوی تا 50 میلیون تومان، یه درصدی (مثلاً 10 تا 15 درصد) و برای مبالغ بالاتر، این درصد کم میشه و یه سقف مشخصی هم داره. این تعرفه ها برای مراحل مختلف (بدوی، تجدیدنظر و …) متفاوت هستن.
• دعاوی غیرمالی: برای دعاوی غیرمالی، مثل طلاق یا حضانت، حق الوکاله هم مثل هزینه دادرسی، یه مبلغ مقطوع و ثابت داره که با توجه به اهمیت و پیچیدگی دعوا و مرحله رسیدگی، تعیین میشه.
• پرونده های کیفری: تو پرونده های کیفری هم برای هر جرم یا مرحله ای، یه مبلغ مشخصی به عنوان تعرفه حق الوکاله تعیین شده.

مثال عملی: فرض کنید شما یه دعوای مالی به مبلغ 500 میلیون تومان دارید و وکیل گرفتید. تعرفه قانونی حق الوکاله در مرحله بدوی ممکنه برای این مبلغ حدود 3 تا 5 درصد باشه (بسته به تعرفه مصوب). اگه حکم به نفع شما صادر بشه، میتونید این مبلغ رو از طرف مقابل مطالبه کنید. اگه شما با وکیلتون توافق کردید که 100 میلیون تومان بهش بدید، ولی تعرفه قانونی برای این پرونده 20 میلیون تومان باشه، دادگاه فقط همون 20 میلیون تومان رو از طرف مقابل برای شما مطالبه می کنه.

ج) حق الزحمه کارشناسی (Expert Witness Fees): وقتی پای کارشناس میاد وسط

خیلی وقت ها برای اثبات یه موضوع تو دادگاه، لازمه که یه کارشناس بیاد و نظر تخصصی بده. مثلاً برای تعیین خسارت یه ماشین، یا ارزش یه ملک، یا تشخیص یه بیماری. حق الزحمه کارشناس هم جزو خسارت دادرسی محسوب میشه و اگه شما برنده پرونده بشید، میتونید این مبلغ رو از طرف مقابل بگیرید.

• شرایط مطالبه: این حق الزحمه باید توسط مرجع قضایی تعیین شده باشه و بر اساس تعرفه های رسمی کارشناسان دادگستری محاسبه میشه.
• عوامل مؤثر بر مبلغ: نوع کارشناسی (مثلاً کارشناسی خط، کارشناسی تصادفات، کارشناسی مالی)، پیچیدگی موضوع، و زمان و زحمتی که کارشناس میکشه، روی مبلغش تاثیر داره.
• مهلت پرداخت: معمولاً دادگاه از کسی که درخواست کارشناسی کرده، میخواد که این مبلغ رو تو یه مهلت مشخصی پرداخت کنه. اگه پرداخت نشه، کارشناسی از دلایل اثبات دعوای اون فرد خارج میشه و دیگه نمیتونه به اون استناد کنه.

د) هزینه تحقیقات محلی و معاینه محل

گاهی اوقات لازمه که دادگاه یا نماینده اش به محل مورد نزاع بره و اوضاع رو از نزدیک ببینه یا از اهالی محلی سوالاتی بپرسه. این کارها هم هزینه داره؛ مثلاً هزینه ایاب و ذهاب یا سایر مخارج. این هزینه ها هم اگه برای اثبات حق شما ضروری باشن، جزو خسارت دادرسی محسوب میشن و قابل مطالبه ان.

ه) سایر هزینه های ضروری و مستقیم برای اثبات دعوا یا دفاع

غیر از مواردی که تا الان گفتیم، یه سری هزینه های دیگه هم ممکنه پیش بیاد که مستقیم برای پیش بردن پرونده لازمه:

• هزینه ترجمه رسمی اسناد: اگه سندی دارید که به زبان دیگه هست و باید ترجمه رسمی بشه، هزینه اش قابل مطابله است.
• هزینه آگهی های قضایی: اگه لازمه که برای مطلع کردن طرف مقابل یا ورثه، آگهی تو روزنامه منتشر بشه، هزینه اش جزء این دسته قرار می گیره.
• هزینه ایاب و ذهاب گواهان: اگه برای شهادت دادن، شاهدی رو از راه دور آوردید و بهش هزینه ایاب و ذهاب دادید، میتونه جزو خسارت دادرسی باشه، البته با تشخیص دادگاه.
• و هر هزینه دیگری که دادگاه تشخیص بده مستقیماً و ضرورتاً برای اثبات حق یا دفاع لازم بوده.

چه کسی می تواند خسارت دادرسی را مطالبه کند و در چه مواردی؟

یه سوال اساسی اینه که اصلاً کی میتونه این خسارت ها رو از اون یکی بگیره؟ قضیه اینطوری نیست که هر کی تو دادگاه باخت، هر خرجی کرده رو بتونه از اون یکی بگیره. شرایط خاص خودش رو داره.

خواهان: کسی که شکایت کرده

اگه شما به عنوان خواهان (شاکی) تو پرونده برنده شدید، میتونید خسارت دادرسی رو از خوانده (متهم) بگیرید. شرایطش چیه؟

1. خوانده به خاطر تقصیر خودش (مثلاً عمداً حق شما رو نداده) یا امتناع از انجام وظیفه اش، باعث شده که شما مجبور به شکایت بشید و این ضررها بهتون وارد بشه.
2. این خسارت ها به دلیل اتلاف (از بین رفتن سرمایه یا حق) یا تسبیب (ایجاد ضرر به صورت غیرمستقیم) به وجود اومده باشه.

معمولاً اگه حکم نهایی دادگاه به نفع خواهان صادر بشه، دادگاه خوانده رو به پرداخت خسارت دادرسی محکوم می کنه.

خوانده: کسی که ازش شکایت شده

فکر نکنید فقط خواهان میتونه خسارت مطالبه کنه! اگه شما به عنوان خوانده، تو پرونده ای که علیه تون مطرح شده، برنده بشید، ممکنه بتونید خسارت دادرسی رو از خواهان بگیرید. اما اینجا یه شرط خیلی مهم داره:

خواهان باید عمداً و با علم به اینکه حق باهاش نیست، یه دعوای بیهوده و ناحق علیه شما مطرح کرده باشه و همین باعث شده باشه که شما متحمل ضرر و زیان بشید. مثلاً کسی که میدونه از شما طلبی نداره، ولی برای اذیت کردن شما، میره شکایت می کنه و شما مجبور میشید برای دفاع از خودتون وکیل بگیرید و کلی خرج کنید.

پس، مهمترین نکته اینه که محکومیت طرف مقابل تو دعوای اصلی، شرط اصلی مطالبه خسارت دادرسیه.

نحوه و زمان مطالبه خسارت دادرسی: گام به گام

خب، حالا که فهمیدیم کی میتونه خسارت بگیره، بریم سراغ اینکه چجوری و کی باید این خسارت ها رو مطالبه کرد. این بخش خیلی مهمه تا حقتون ضایع نشه.

چه زمانی میتونید خسارت دادرسی رو مطالبه کنید؟

برای مطالبه خسارت دادرسی، چند تا فرصت و حالت مختلف دارید:

1. همراه با دادخواست اصلی: بهترین و معمول ترین راه اینه که همون اول کار، وقتی دارید دادخواست اصلی تون رو تنظیم می کنید، تو ستون مربوط به خواسته بنویسید که مطالبه خسارت دادرسی رو هم دارید. اینجوری دادگاه همزمان با بررسی اصل دعوا، به خسارت ها هم رسیدگی می کنه و تو همون حکم اصلی، در موردش تصمیم می گیره.
2. در اثنای رسیدگی: اگه یادتون رفت همون اول تو دادخواست قید کنید، نگران نباشید! میتونید در طول روند رسیدگی به پرونده، یه دادخواست جداگانه برای مطالبه خسارت دادرسی به دادگاه ارائه بدید. دادگاه هم میتونه این رو با پرونده اصلی با هم بررسی کنه.
3. بعد از صدور حکم قطعی: حتی اگه پرونده اصلی تموم شد و حکم قطعی صادر شد، باز هم میتونید با یه دادخواست جداگانه، خسارت دادرسی رو مطالبه کنید. اما حواستون باشه که جمع آوری مستندات و فاکتورها اینجا خیلی مهم تر میشه.

روش مطالبه: دادخواست جداگانه یا همون دادخواست اصلی؟

همونطور که گفتیم، بهترین کار اینه که از همون اول تو دادخواست اصلی تون قید کنید. اما اگه این کار رو نکردید، مشکلی نیست. تبصره 1 ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی یه راهکار راحت تر هم گذاشته:

«در غیر مواردی که دعوای مطالبه خسارت مستقلاً یا بعد از ختم دادرسی مطرح شود، امکان مطالبه خسارت های موضوع این ماده مستلزم تقدیم دادخواست نخواهد بود.»

یعنی چی؟ یعنی اگه شما همون تو دادخواست اصلی یا در طول رسیدگی به پرونده، مطالبه خسارت دادرسی رو مطرح کنید، دیگه لازم نیست یه دادخواست کاملاً جداگانه با همون پیچ و خم های اولیه بنویسید و دوباره هزینه دادرسی بپردازید. همین که خواسته رو تو پرونده مطرح کنید، کافیه.

جمع آوری مستندات هزینه ها: یه نکته طلایی اینجاست! اگه میخواید خسارت دادرسی رو مطالبه کنید، باید حتماً مدرک و مستند داشته باشید. فاکتور پرداخت هزینه دادرسی، رسیدهای حق الوکاله وکیل، فیش های پرداخت حق الزحمه کارشناس، یا هر مدرک دیگه که نشون بده شما این هزینه ها رو پرداخت کردید. بدون مدرک، دستتون خیلی بسته میشه.

نکات مهم و استثنائات در مطالبه خسارت دادرسی

همیشه توی مسائل حقوقی، یه سری نکات ریز و درشت و استثنائات وجود داره که دونستنشون خیلی به کار میاد. خسارت دادرسی هم از این قاعده مستثنی نیست.

اعسار از پرداخت خسارت دادرسی: اگه پول نداشته باشیم چی؟

گاهی اوقات پیش میاد که یه نفر واقعاً توانایی مالی برای پرداخت هزینه های دادرسی رو نداره. تو این شرایط، قانون راهی به اسم «اعسار» رو پیش بینی کرده. یعنی فرد میتونه از دادگاه درخواست کنه که به خاطر ناتوانی مالی، از پرداخت هزینه های دادرسی (و بعضی اوقات حتی حق الوکاله وکیل) معاف بشه.

• شرایط درخواست: برای درخواست اعسار، باید یه دادخواست جداگانه تقدیم کنید یا همزمان با دادخواست اصلی، این درخواست رو مطرح کنید. معمولاً لازم میشه که یه «استشهادیه» هم پر کنید و دو نفر شاهد هم گواهی بدن که شما واقعاً توانایی مالی ندارید.
• تأثیر بر پرونده: اگه دادگاه درخواست اعسار شما رو قبول کنه، فعلاً از پرداخت این هزینه ها معاف میشید و پرونده تون پیش میره. البته این به این معنی نیست که دیگه هیچ وقت اون رو پرداخت نمی کنید؛ ممکنه وقتی وضعیت مالیتون بهتر شد، مجبور به پرداختش بشید یا اگه محکوم علیه تو دعوای اصلی برنده بشه، این هزینه ها رو از شما بگیره.

خسارت عدم النفع: ضرری که نمیشه گرفت

«عدم النفع» یعنی سودی که اگه حق شما ضایع نمی شد، الان به دستتون می رسید. مثلاً اگه کسی ماشین شما رو نگه داشته و شما تو این مدت نتونستید باهاش کار کنید و پول دربیارید. تبصره 2 ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت میگه:

«خسارت ناشی از عدم النفع قابل مطالبه نخواهد بود.»

پس، اگه فکر می کنید به خاطر کار طرف مقابل، سودی رو از دست دادید، نمیتونید به عنوان خسارت دادرسی، اون رو مطالبه کنید.

خسارت تأخیر تأدیه: پول دیر شده

این یکی فرق داره! اگه کسی پولی رو به شما بدهکاره و دیر بهتون پس بده، شما میتونید «خسارت تأخیر تأدیه» رو هم ازش بگیرید. این خسارت بر اساس شاخص بانک مرکزی محاسبه میشه و نرخ تورم رو در نظر می گیره. این قضیه تو موارد قانونی مشخصی قابل مطالبه است و ربطی به خسارت عدم النفع نداره. اگه بدهکار، با علم و آگاهی پول رو دیرتر پرداخت کنه و شما مستحق دریافتش باشید، میتونید خسارت تأخیر تأدیه رو هم مطالبه کنید.

سازش طرفین دعوا: اگه با هم کنار بیایم چی؟

یکی از بهترین اتفاقات تو هر پرونده ای، سازش و توافق طرفینه. اگه شما و طرف مقابلتون تو دادگاه به سازش برسید، معمولاً دیگه حکم به مطالبه خسارت دادرسی صادر نمیشه. مگر اینکه:

تو همون توافق نامه سازش، به صراحت بنویسید که «با توجه به سازش، طرف مقابل (مثلاً خوانده) متعهد میشه که بخشی یا تمام خسارت دادرسی خواهان رو پرداخت کنه». اگه این بند تو توافق نامه باشه، دادگاه بر اساس همون توافق عمل می کنه.

محدودیت های مطالبه: آیا هرچی خرج کردم رو میتونم بگیرم؟

یکی از باورهای غلط اینه که هر مبلغی که شما به وکیلتون دادید، میتونید از طرف مقابل بگیرید. گفتیم که دادگاه فقط بر اساس تعرفه قانونی حق الوکاله، اون رو محاسبه و به شما برمی گردونه. اگه شما با وکیلتون توافقی بیشتر از تعرفه قانونی کرده باشید، اون بخش اضافه رو نمیتونید از طرف مقابل مطالبه کنید. نقش دادگاه اینه که با توجه به مستندات و قوانین، میزان نهایی خسارت رو تعیین و طرف مقابل رو به پرداختش محکوم کنه.

مثال های کاربردی برای درک بهتر محاسبه چقدر است

حالا که با جزئیات خسارت دادرسی آشنا شدید، بیایید با چند تا مثال عملی ببینیم که این محاسبات چطوری انجام میشن. اینجوری بهتر دستتون میاد که خسارت دادرسی چقدر است و چطوری حساب میشه.

سناریو 1: دعوای مطالبه 300 میلیون تومان با وکیل و کارشناسی

فرض کنید آقای احمد از آقای بهرام 300 میلیون تومان طلب داره و آقای بهرام حاضر به پرداخت نیست. آقای احمد مجبور میشه شکایت کنه. ایشون برای پرونده اش یک وکیل می گیره و دادگاه هم برای تعیین صحت ادعای آقای احمد، موضوع رو به کارشناسی ارجاع میده.

1. هزینه دادرسی: بهای خواسته 300 میلیون تومان (300,000,000 ریال) هست. چون بیشتر از 20 میلیون تومانه، هزینه دادرسی در مرحله بدوی میشه 3.5 درصد از 300 میلیون تومان. یعنی: 300,000,000 * 0.035 = 10,500,000 ریال (1 میلیون و 50 هزار تومان).
2. حق الوکاله وکیل: آقای احمد با وکیلش توافق کرده که 30 میلیون تومان حق الوکاله بده. اما طبق تعرفه قانونی، برای دعوای 300 میلیون تومانی، حق الوکاله ممکنه حدود 15 میلیون تومان باشه (این عدد فرضی است و بستگی به تعرفه های سال جاری دارد). دادگاه فقط همون 15 میلیون تومان رو از آقای بهرام برای آقای احمد مطالبه می کنه.
3. حق الزحمه کارشناسی: کارشناس برای بررسی مدارک و ارائه نظر کارشناسی، 5 میلیون تومان حق الزحمه میگیره. آقای احمد این مبلغ رو پرداخت کرده.

اگه آقای احمد تو پرونده برنده بشه و دادگاه هم خسارت ها رو تأیید کنه، آقای بهرام باید در مجموع 10,500,000 ریال (هزینه دادرسی) + 15,000,000 ریال (حق الوکاله طبق تعرفه) + 5,000,000 ریال (حق الزحمه کارشناسی) = 30,500,000 ریال (3 میلیون و 50 هزار تومان) به آقای احمد به عنوان خسارت دادرسی بپردازه.

سناریو 2: دعوای طلاق (غیرمالی) با حق الوکاله

فرض کنید خانوم سارا میخواد از همسرش آقا رضا طلاق بگیره و برای این کار وکیل گرفته. دعوای طلاق یه دعوای غیرمالیه.

1. هزینه دادرسی: برای دعوای طلاق، هزینه دادرسی مبلغ مقطوعیه. مثلاً فرض کنید در سال 1404 این مبلغ برای مرحله بدوی 200,000 تومان باشه.
2. حق الوکاله وکیل: خانوم سارا با وکیلش برای کل پرونده طلاق، 20 میلیون تومان توافق کرده. طبق تعرفه قانونی برای دعاوی غیرمالی مثل طلاق، یه مبلغ مقطوع (مثلاً 10 میلیون تومان برای مرحله بدوی) تعیین میشه.

اگه دادگاه حکم به طلاق صادر کنه و آقا رضا رو به پرداخت خسارت دادرسی محکوم کنه (مثلاً به خاطر تقصیر آقا رضا در عدم تمکین)، آقا رضا باید حداکثر 200,000 تومان (هزینه دادرسی) + 10,000,000 تومان (حق الوکاله طبق تعرفه) رو به خانوم سارا بپردازه. بازم تاکید می کنیم، مبلغ توافقی با وکیل (20 میلیون تومان) ملاک نیست، بلکه تعرفه قانونی ملاکه.

سناریو 3: مطالبه خسارت از خوانده ای که دعوای واهی مطرح کرده

فرض کنید آقای کریمی از آقای نوری برای یه موضوعی که وجود نداشته، شکایت کرده و آقای نوری مجبور شده برای دفاع از خودش وکیل بگیره و کلی هم وقت و هزینه صرف کنه. دادگاه در نهایت به نفع آقای نوری رأی داده و مشخص شده که آقای کریمی با علم به ناحق بودن، این دعوا رو مطرح کرده.

1. هزینه دادرسی: آقای نوری برای دفاع از خودش، یه دادخواست متقابل نداده، اما هزینه های دادرسی مربوط به خودش (مثلاً ابطال تمبر وکالت نامه اش) رو داشته.
2. حق الوکاله وکیل: آقای نوری یه وکیل گرفته و بهش 10 میلیون تومان حق الوکاله داده. فرض کنید تعرفه قانونی برای این نوع دفاع، 7 میلیون تومان باشه.

آقای نوری میتونه با ارائه مدارک لازم (رسید پرداخت حق الوکاله و غیره) از دادگاه بخواد که خسارت دادرسی رو از آقای کریمی بگیره. اگه دادگاه تأیید کنه که آقای کریمی عمداً دعوای واهی مطرح کرده، ایشون محکوم میشه که اون 7 میلیون تومان حق الوکاله (بر اساس تعرفه) و سایر هزینه های دادرسی ضروری آقای نوری رو پرداخت کنه.

این مثال ها نشون میده که خسارت دادرسی چقدر است بستگی به ریزه کاری های هر پرونده داره و مبلغ ثابتی نیست که بشه از قبل به طور دقیق گفت. همیشه برای محاسبات دقیق تر و مطمئن تر، بهتره با یه وکیل یا مشاور حقوقی صحبت کنید.

نتیجه گیری

توی این مطلب سعی کردیم تا حسابی در مورد «خسارت دادرسی چقدر است» حرف بزنیم و همه پیچ و خم هاش رو باز کنیم. دیدیم که این خسارت فقط یه بخش کوچیک از هزینه های دادرسی نیست، بلکه یه مفهوم گسترده تره که شامل حق الوکاله وکیل، حق الزحمه کارشناس و کلی خرج و مخارج دیگه میشه که برای اثبات حقمون تو دادگاه متحمل میشیم. فهمیدیم که چطور میشه این خسارت ها رو حساب کرد، چه کسی میتونه اون رو مطالبه کنه و چجوری باید این کار رو انجام داد. همچنین گفتیم که همیشه هم نمیشه هر پولی رو که خرج کردیم، از طرف مقابل بگیریم و یه سری محدودیت ها و استثنائات مثل تعرفه قانونی حق الوکاله یا قضیه عدم النفع وجود داره.

مهمترین چیزی که باید از این مقاله یادتون بمونه اینه که توی دنیای پیچیده حقوقی، آگاهی از حقوق خودمون و قوانین، بهترین سپر و شمشیره. اگه تو یه پرونده ای گیر کردید و میخواید بدونید «خسارت دادرسی چقدر است» و چطور باید حقتون رو تمام و کمال بگیرید، حتماً با یه متخصص حقوقی مشورت کنید. اونا میتونن با توجه به جزئیات پرونده شما، بهترین راهنمایی رو بهتون بدن و کمک کنن تا بهترین تصمیم رو برای مطالبه یا دفاع از خسارت دادرسی بگیرید.