محکوم علیه مکلف است از تاریخ ابلاغ اجراییه

همین که برگه اجراییه دادگاه به دست محکوم علیه رسید، او ده روز فرصت داره که دینش رو بپردازه، یا یه فکری به حالش بکنه، یا مالی رو معرفی کنه که بشه ازش طلب رو گرفت. اگر هم واقعاً توان پرداخت نداره، باید وضعیت مالی خودش رو اعلام کنه تا دچار دردسر نشه. این مهلت ده روزه، یه جور خط پایان خیلی مهمه که اگه حواسمون بهش نباشه، می تونه کلی مشکل حقوقی برامون پیش بیاره.

تاحالا شده حکمی علیه شما صادر بشه و نفهمید دقیقا باید چیکار کنید؟ وقتی حکم دادگاه قطعی میشه و شما به عنوان محکوم علیه، برگه اجراییه رو دریافت می کنید، انگار یه زنگ خطر تو گوشتون به صدا درمیاد. اینجاست که دیگه وقت حدس و گمان نیست؛ باید دقیقاً بدونید چه وظایفی دارید و اگه بهشون عمل نکنید، چه عواقبی در انتظارتونه. این فقط یک قانون خشک و خالی نیست، راهنمایی برای مدیریت یه وضعیت حساس حقوقیه که اگه درست ازش سر در بیارید، می تونید از کلی اتفاق ناخوشایند جلوگیری کنید.

خیلی ها فکر می کنند بعد از دریافت اجراییه، تازه وقت دارن دنبال کاراشون برن، در حالی که دقیقاً از همون لحظه، ساعت شروع به تیک تاک می کنه. ما اینجا هستیم تا با هم قدم به قدم، به زبانی ساده و خودمونی، تمام جزئیات مربوط به وظایف شما بعد از ابلاغ اجراییه رو بررسی کنیم. از ماده ۳۴ قانون اجرای احکام مدنی که ستون اصلی بحث ماست شروع می کنیم و تا ریزترین نکات کاربردی پیش میریم تا هیچ ابهامی باقی نمونه و شما با چشم باز مسیر پیش روتون رو طی کنید.

ماده 34 قانون اجرای احکام مدنی: متنی که باید بدانید

بیایید اول ببینیم قانون دقیقاً چی میگه. ماده ۳۴ قانون اجرای احکام مدنی، اصل و اساس بحث ماست که وظایف محکوم علیه رو به وضوح مشخص کرده. اگه این ماده رو خوب درک کنیم، بقیه مسائل برامون روشن تر میشن:

همین که اجرائیه به محکوم علیه ابلاغ شد محکوم علیه مکلف است ظرف ده روز مفاد آن را به موقع اجرا بگذارد یا ترتیبی برای پرداخت محکوم به بدهد یا مالی معرفی کند که اجرا حکم و استیفای محکوم به از آن میسر باشد و در صورتی که خود را قادر به اجرای مفاد اجرائیه نداند، باید ظرف مهلت مزبور صورت جامع دارایی خود را به قسمت اجرا تسلیم کند و اگر مالی ندارد صریحاً اعلام نماید. هر گاه ظرف سه سال بعد از انقضای مهلت مذکور معلوم شود که محکوم علیه قادر به اجرای حکم و پرداخت محکوم به بوده لیکن برای فرار از آن اموال خود را معرفی نکرده یا صورت خلاف واقع از دارایی خود داده به نحوی که اجرای تمام یا قسمتی از مفاد اجرائیه متعسر گردیده باشد به حبس جنحه ای از شصت و یک روز تا شش ماه محکوم خواهد شد. تبصره – شخص ثالث نیز می تواند به جای محکوم علیه برای استیفای محکوم به مالی معرفی کند.

این ماده، مثل یه چک لیست حقوقیه که باید دونه دونه مراحلش رو طی کنید. اگه ازش سرپیچی کنید، ممکنه با عواقب ناخوشایندی روبرو بشید. حالا بریم سراغ تفسیر جزء به جزء این ماده، تا همه چیز برامون شفاف بشه.

تفسیر جزء به جزء ماده 34: از ابلاغ تا اعلام دارایی

هر کلمه و عبارت تو ماده ۳۴، معنای خاص خودش رو داره و دونستن این معانی برای شما که محکوم علیه هستید یا دنبال حقوق خودتونید، خیلی مهمه. بیاید با هم این ماده رو بند به بند باز کنیم:

«همین که اجرائیه به محکوم علیه ابلاغ شد»

اینجا نقطه شروع ماجراست. ابلاغ اجراییه یعنی چی؟ یعنی برگه اجراییه به دست شما رسیده. ابلاغ می تونه دو مدل باشه: واقعی یا قانونی.

• ابلاغ واقعی: یعنی برگه مستقیماً به خود شما یا وکیل قانونی تون تحویل داده شده و شما امضا کردید. این بهترین نوع ابلاغه، چون دیگه جای هیچ حرف و حدیثی نیست.
• ابلاغ قانونی: گاهی اوقات ممکنه برگه اجراییه به دلایلی مثل نبودن شما در منزل، به یکی از افراد خانواده یا حتی همسایه (با رعایت شرایط قانونی) تحویل داده بشه، یا اگه آدرس درستی از شما نیست، از طریق آگهی در روزنامه ابلاغ بشه. اینجا هم ابلاغ انجام شده، اما ممکنه شما ازش خبر نداشته باشید. با این حال، از نظر قانونی، مهلت ده روزه شروع میشه.

نکته مهم اینه که مبدأ شروع مهلت ۱۰ روزه، تاریخ ابلاغ به خود محکوم علیه هست، نه صرفاً وکیلش. حتی اگه وکیل داشته باشید، باید اجراییه به خود شما هم ابلاغ بشه تا این مهلت شروع بشه. پس حواستون به تاریخ ابلاغیه ای که به دست خودتون می رسه، باشه.

«محکوم علیه مکلف است ظرف ده روز مفاد آن را به موقع اجرا بگذارد»

این یعنی شما فقط ده روز فرصت دارید تا دینتون رو پرداخت کنید یا اون کاری که دادگاه گفته انجام بدید. این مهلت، قطعیه و هیچ مهلت ارفاقی یا اضافه کاری ای در کار نیست. پس نباید دست روی دست بذارید.

«به موقع اجرا گذاشتن» یعنی چی؟ یعنی:

• اگه محکوم به، پوله، باید نقداً پرداختش کنید.
• اگه یه تعهد خاصی بوده (مثلاً تحویل دادن یه سند یا انجام یه کار مشخص)، باید همون رو انجام بدید.
• اگه حکم درباره تحویل دادن یه ماله، باید اون مال رو تحویل بدید.

خلاصه که باید کاری رو که ازتون خواسته شده، دقیق و کامل انجام بدید.

«یا ترتیبی برای پرداخت محکوم به بدهد»

اگه نمی تونید یک جا همه بدهی رو بپردازید، قانون یه راه دیگه هم جلوی پاتون گذاشته: «ترتیب برای پرداخت». این یعنی چی؟

یعنی می تونید با کسی که طلبکاره (محکوم له) یه توافق دوستانه برای قسط بندی یا مهلت گرفتن انجام بدید. مثلاً یه تعهد کتبی بهش بدید یا یه چک و سفته بابت اقساط بهش بسپارید. اگه محکوم له راضی بشه و قبول کنه، مشکل حل میشه. اگه هم به توافق نرسیدید، می تونید به دادگاه درخواست اعسار (ناتوانی مالی) و تقسیط دین بدید که جلوتر بیشتر راجع بهش حرف می زنیم.

«یا مالی معرفی کند که اجرا حکم و استیفای محکوم به از آن میسر باشد»

اگه پول نقد ندارید یا نمی تونید ترتیبی برای پرداخت بذارید، می تونید یه مال معرفی کنید که بشه از اون برای پرداخت بدهی استفاده کرد. ولی این مال هم باید ویژگی هایی داشته باشه:

• کافی باشه: قیمتش به اندازه بدهی شما یا حتی بیشتر باشه.
• قابل دسترس باشه: بشه به راحتی اونو توقیف و بعداً نقد کرد (مثلاً ملک، ماشین، حساب بانکی).
• فاقد معارض باشه: یعنی کس دیگه ای روی اون مال ادعا یا حقی نداشته باشه.
• مالیت داشته باشه: یه چیز ارزشمند باشه که بشه فروختش و پولش رو گرفت.

اینکه خودتون مال رو معرفی می کنید، خیلی مهمه؛ چون اگه بعداً بخواهید ادعای «مستثنیات دین» (اموالی که قابل توقیف نیستند) کنید، معمولاً در مورد مالی که خودتون معرفی کردید، این ادعا پذیرفته نمیشه. پس با دقت مالی رو معرفی کنید که ازش مطمئن هستید.

«و در صورتی که خود را قادر به اجرای مفاد اجرائیه نداند، باید ظرف مهلت مزبور صورت جامع دارایی خود را به قسمت اجرا تسلیم کند و اگر مالی ندارد صریحاً اعلام نماید»

اینجا دقیقاً همون نقطه ایه که خیلی ها دچار اشتباه میشن. اگه واقعاً وضع مالیتون خرابه و نمی تونید بدهی رو بپردازید، باید صادق باشید و اینو به دادگاه اعلام کنید. این اعلام دو حالت داره:

1. تسلیم صورت جامع دارایی: اگه مقداری مال دارید ولی برای پرداخت کل بدهی کافی نیست، باید یه لیست کامل و دقیق از همه دارایی های منقول (مثل پول نقد، حساب بانکی، سهام، ماشین) و غیرمنقول (مثل زمین و ملک) خودتون، همراه با مطالبات و بدهی هاتون، به قسمت اجرا تحویل بدید. اهمیت این کار اینه که نشون میدید شما قصد فرار از دین ندارید و صادقید.
2. اعلام صریح عدم دارایی: اگه واقعاً هیچ مالی ندارید، باید اینو صراحتاً و کتباً به قسمت اجرا اعلام کنید. این کار به شما کمک می کنه تا از پیامدهای سنگین تر جلوگیری کنید.

یادتون باشه: صداقت در اینجا حرف اول رو میزنه. اگه بعداً مشخص بشه که شما دروغ گفتید یا اموالتون رو پنهان کردید، عواقب بسیار بدی در انتظارتون خواهد بود که جلوتر بهش می پردازیم.

ضمانت اجرای عدم رعایت ماده 34: دردسرهای قانونی

اگه تو اون ده روز طلایی، به وظایفتون عمل نکنید، قانون بیکار نمی شینه و یه سری مجازات و عواقب برای شما پیش بینی کرده. اینجا دیگه شوخی بردار نیست و ممکنه کار به جاهای باریک بکشه:

حبس جنحه ای (ذیل ماده 34)

این قسمت از ماده ۳۴، مربوط به وقتیه که شما زرنگی کردید و با اینکه توانایی پرداخت داشتید، برای فرار از دین، اموالتون رو معرفی نکردید یا صورت دارایی دروغکی دادید. شرایط دقیقش اینه:

• باید ظرف سه سال بعد از اون مهلت ده روزه، معلوم بشه که شما واقعاً توانایی پرداخت داشتید.
• نیت شما فرار از دین بوده، نه واقعاً ناتوانی مالی.
• با این کار، اجرای حکم یا بخشی از اون، سخت یا غیرممکن شده باشه.

اگه همه این شرایط فراهم بشه، شما محکوم می شید به حبس جنحه ای از ۶۱ روز تا ۶ ماه. پس گول زدن قانون، عواقب خودش رو داره.

سایر تبعات: توقیف، جلب و بازداشت

فقط حبس نیست که شما رو تهدید می کنه، بلکه تبعات دیگه ای هم هست که زندگی رو براتون سخت می کنه:

توقیف اموال (بر اساس ماده 35 قانون اجرای احکام مدنی)

اگه شما تو ده روز هیچ مالی معرفی نکنید، محکوم له (طلبکار) دست روی دست نمی ذاره. اون می تونه خودش هر مالی که از شما سراغ داره، چه منقول (مثل ماشین) و چه غیرمنقول (مثل خونه)، به اجرای احکام معرفی کنه تا توقیف بشه. یعنی شما فرصت رو از دست دادید و حالا طلبکار با اختیارات قانونی، میاد سراغ اموالتون.

جلب و بازداشت (بر اساس ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی)

این یکی دیگه از اون چیزاییه که هیچ کس دوست نداره تجربه کنه. اگه محکوم علیه بعد از ابلاغ اجراییه، بدهیش رو پرداخت نکنه و کارهای لازم رو انجام نده، محکوم له می تونه از دادگاه درخواست جلب و بازداشتش رو بکنه. شرایطش چیه؟

1. شما ظرف سی روز بعد از ابلاغ اجراییه، دعوای اعسار (ناتوانی مالی) رو مطرح نکرده باشید.
2. یا دعوای اعسارتون رد شده باشه (یعنی دادگاه تشخیص داده شما معسر نیستید).

در این صورت، ممکنه حکم جلب شما صادر بشه و پلیس شما رو بازداشت کنه. البته، همیشه راهی برای رهایی هست:

• اگه بتونید اعسار خودتون رو اثبات کنید و دادگاه بپذیره.
• اگه با محکوم له برای تقسیط بدهی به توافق برسید.
• یا کلاً بدهی رو پرداخت کنید.

پس یادتون باشه، این مهلت ده روزه برای اینه که شما از اینجور اتفاقات ناخوشایند جلوگیری کنید.

نکات حقوقی کاربردی و تکمیلی: ریزه کاری هایی که کارگشاست

قانون مثل یه پازل بزرگه که هر تیکه اش روی بقیه تأثیر می ذاره. علاوه بر ماده ۳۴، یه سری نکات دیگه هم هست که دونستنشون برای شما خیلی مفیده و می تونه سرنوشت پرونده رو عوض کنه:

نقش شخص ثالث: دست یاری یک دوست

دیدیم که تو تبصره ماده ۳۴ اومده که شخص ثالث هم می تونه به جای محکوم علیه، مالی رو برای پرداخت بدهی معرفی کنه. این یعنی چی؟

مثلاً فرض کنید شما یه رفیق یا خویشاوند دارید که دلش برای شما میسوزه و می خواد کمکتون کنه. اون شخص می تونه با معرفی یه مال (مثلاً یه سند ملک یا یه حساب بانکی) به اجرای احکام، کاری کنه که بدهی شما از اون طریق پرداخت بشه. این کار گاهی اوقات می تونه حسابی کارگشا باشه و شما رو از مخمصه نجات بده.

نقش محکوم له: او هم بیکار نمی نشیند!

طرف مقابل شما که طلبکاره (محکوم له)، هم حقوق و اختیاراتی داره که باید ازشون مطلع باشید:

• حق معرفی اموال: طبق ماده ۳۵ قانون اجرای احکام مدنی، اگه شما مالی معرفی نکنید، محکوم له می تونه خودش هر مالی که از شما سراغ داره (چه منقول، چه غیرمنقول) رو به اجرای احکام معرفی کنه تا توقیف بشه. پس پنهان کردن اموال، راه حل نیست.
• توقیف اموال در صورت ابلاغ از طریق آگهی: اگه ابلاغ اجراییه به شما از طریق آگهی در روزنامه انجام شده باشه (مثلاً چون آدرس دقیقی از شما نبوده)، محکوم له حق داره به اندازه بدهی، از اموال شما رو توقیف کنه. این نشون میده که حتی اگه از ابلاغ خبر هم نداشته باشید، فرآیند قانونی پیش میره.

مستثنیات دین: اموالی که قابل توقیف نیستند

این یکی از مهم ترین بخش هاست. همه اموال شما قابل توقیف نیستن! یه سری اموال هستن که قانون برای حفظ حداقل زندگی شما، اون ها رو از توقیف شدن مستثنی کرده. به این ها میگن «مستثنیات دین». مثلاً:

• منزل مسکونی شما (در حد عرف و شأن شما).
• لوازم ضروری زندگی (مثل یخچال، تلویزیون، وسایل آشپزخونه).
• ابزار و وسایل کار شما (اگه برای کسب و کارتون ضروری باشن).
• مقداری از موجودی حساب بانکی برای گذران زندگی.

نکته مهم اینه که اگه خود شما مالی رو معرفی کنید، معمولاً دیگه نمی تونید ادعا کنید که اون مال جزو مستثنیات دینه. چون وقتی خودتون معرفی کردید، یعنی از اون مال گذشتید. اما اگه محکوم له مالی رو معرفی کنه، شما می تونید ادعای مستثنیات دین بودن اون مال رو بکنید.

دعوای اعسار از پرداخت محکوم به: اگه واقعاً پول ندارید

اعسار یعنی ناتوانی مالی. اگه واقعاً وضع مالیتون خوب نیست و نمی تونید بدهی رو بپردازید، باید درخواست اعسار بدید. این کار خیلی مهمه و می تونه شما رو از جلب و بازداشت نجات بده:

• مهلت و شرایط: می تونید هم قبل از صدور اجراییه (بعد از قطعی شدن حکم) و هم ظرف ۳۰ روز بعد از ابلاغ اجراییه، دادخواست اعسار بدید. حواستون به این مهلت ۳۰ روزه باشه که خیلی حیاتیه.
• اثر قبولی اعسار: اگه دادگاه اعسار شما رو بپذیره، ممکنه حکم به تقسیط بدهی شما بده (یعنی بدهی رو قسط بندی کنه) یا حتی کلاً تشخیص بده که شما واقعاً توان پرداخت ندارید. در هر دو حالت، جلب و بازداشت شما منتفی میشه.
• پیامدهای رد شدن اعسار: اما اگه دادخواست اعسار شما رد بشه، یعنی دادگاه تشخیص بده شما توانایی پرداخت دارید و الکی ادعای ناتوانی کردید، اون موقع ممکنه محکوم له دوباره درخواست جلب شما رو بده و این دفعه دیگه دفاعی ندارید.

پس اگه واقعاً معسر هستید، حتماً و در مهلت قانونی برای اعسار اقدام کنید.

تفاوت ابلاغ اجراییه به محکوم علیه و وکیل او

اینجا یه نکته ریز حقوقی هست که خیلی ها اشتباه می کنن. حتی اگه شما وکیل داشته باشید، شروع مهلت ۱۰ روزه از تاریخی حساب میشه که اجراییه به خود شما ابلاغ شده باشه، نه به وکیلتون. البته وکیل هم باید از اجراییه مطلع بشه، ولی مبدأ محاسبه برای شماست. پس نگید وکیلم خبر داره، من که هنوز برگه رو ندیدم!

وظیفه محکوم علیه	مهلت انجام	عواقب عدم انجام
اجرای مفاد اجراییه (پرداخت دین/انجام تعهد)	10 روز پس از ابلاغ	توقیف اموال، جلب و بازداشت، حبس جنحه ای (در صورت فرار از دین)
ترتیب برای پرداخت (توافق/تقسیط)	10 روز پس از ابلاغ	همانند مورد بالا، در صورت عدم توافق یا رد درخواست
معرفی مال کافی و قابل دسترس	10 روز پس از ابلاغ	همانند مورد بالا
تسلیم صورت جامع دارایی/اعلام صریح عدم دارایی	10 روز پس از ابلاغ	حبس جنحه ای (در صورت ارائه صورت خلاف واقع)، توقیف اموال، جلب و بازداشت
تقدیم دادخواست اعسار	30 روز پس از ابلاغ اجراییه	جلب و بازداشت (در صورت عدم اقامه یا رد شدن اعسار)

اهمیت اقدام به موقع و مشاوره حقوقی

اگه تا اینجا همراه ما بودید، احتمالاً متوجه شدید که بعد از ابلاغ اجراییه، زمان چقدر ارزشمنده و هر لحظه بی توجهی می تونه چه عواقب سنگینی داشته باشه. این مهلت ده روزه، یه جور فرصت طلاییه که قانون به شما داده تا از خودتون دفاع کنید یا حداقل وضعیت رو مدیریت کنید.

مسائل حقوقی پیچیدگی های خودشون رو دارن و حتی با دونستن تمام این اطلاعات، ممکنه باز هم تو موقعیت های خاص دچار ابهام بشید. شاید پرونده شما جزئیات خاصی داشته باشه که تو این توضیحات عمومی بهش اشاره نشده. به همین خاطره که تاکید می کنیم، اگه تو این وضعیت قرار گرفتید، در اسرع وقت با یه وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید.

مشاور حقوقی می تونه با بررسی دقیق پرونده شما، بهترین راه حل رو پیشنهاد بده، مدارک لازم رو آماده کنه و از حقوق شما به نحو احسنت دفاع کنه. حتی در مورد نحوه تنظیم صورت دارایی یا دادخواست اعسار، کمک گرفتن از یه متخصص می تونه تفاوت بزرگی تو نتیجه نهایی ایجاد کنه. گاهی اوقات، یه اشتباه کوچیک تو پر کردن یه فرم یا یه تاخیر چند روزه، می تونه منجر به تبعات جبران ناپذیری بشه.

پس، اگه محکوم علیه هستید، ماده ۳۴ قانون اجرای احکام مدنی رو جدی بگیرید و اگه محکوم له هستید، از حقوق خودتون برای استیفای محکوم به به نحو قانونی استفاده کنید. آگاهی و اقدام به موقع، کلید موفقیت تو این مسیر حقوقیه.