اخذ نمایه اسکوپوس برای نشریات علمی گامی حیاتی برای ارتقاء اعتبار و دیده شدن در عرصه بینالمللی است. اسکوپوس پایگاه اطلاعاتی معتبر الزویر نشریات را بر اساس معیارهای کیفی دقیق ارزیابی کرده و نمایه میکند که این امر منجر به افزایش دسترسی پژوهشگران به محتوای نشریه و بهبود جایگاه علمی آن میشود.

معرفی پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس
پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس (Scopus) یکی از بزرگترین و شناختهشدهترین منابع اطلاعاتی در جهان علم است که به همت شرکت انتشاراتی الزویر (Elsevier) ناشر معتبر هلندی در اواخر سال ۲۰۰۴ میلادی راهاندازی شد. هدف اصلی از ایجاد این پایگاه فراهم آوردن دسترسی جامع به چکیدهها و استنادات مقالات علمی منتشر شده در سراسر جهان بود. اسکوپوس فراتر از یک فهرست ساده از نشریات یک ابزار قدرتمند برای تحلیلهای استنادی و ارزیابی تأثیرگذاری پژوهشها و نشریات محسوب میشود. این پایگاه با پوشش گستردهای از رشتههای علمی از علوم پایه و مهندسی گرفته تا پزشکی علوم اجتماعی و هنر به محققان دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی امکان میدهد تا به جدیدترین دستاوردهای علمی دسترسی پیدا کرده و مسیرهای پژوهشی خود را ترسیم کنند. اهمیت اسکوپوس در جامعه علمی جهانی به حدی است که نمایه شدن در آن برای بسیاری از نشریات علمی به یک هدف مهم تبدیل شده است.
تاریخچه و تعریف اسکوپوس
اسکوپوس در پاسخ به نیاز روزافزون جامعه علمی به یک پایگاه اطلاعاتی جامع و چندرشتهای که بتواند اطلاعات استنادی را نیز ارائه دهد متولد شد. پیش از آن پایگاههایی نظیر Web of Science بیشتر تمرکز خود را بر رشتههای علوم پایه و پزشکی قرار داده بودند. الزویر با راهاندازی اسکوپوس به دنبال ایجاد پایگاهی بود که پوشش وسیعتری داشته و ابزارهای تحلیل استنادی پیشرفتهتری را در اختیار کاربران قرار دهد. تعریف اسکوپوس در سادهترین شکل عبارت است از یک پایگاه داده عظیم شامل چکیده و نمایهای از مقالات علمی که در نشریات معتبر علمی کتب و مجموعه مقالات کنفرانسهای سراسر جهان منتشر شدهاند. این پایگاه اطلاعات جامعی شامل عنوان مقاله نویسندگان چکیده کلمات کلیدی و مهمتر از همه فهرست منابع استفاده شده در هر مقاله را ارائه میدهد. همین ویژگی امکان محاسبه تعداد استنادات دریافت شده توسط هر مقاله یا نشریه را فراهم میآورد که شاخص مهمی برای ارزیابی تأثیر علمی محسوب میشود.
انواع محتوا در اسکوپوس
پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس طیف وسیعی از انواع محتوای علمی را پوشش میدهد تا اطمینان حاصل کند که پژوهشگران در هر رشتهای میتوانند به منابع مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. اصلیترین انواع محتوا در این پایگاه شامل مقالات منتشر شده در ژورنالهای علمی معتبر است. این ژورنالها از سراسر جهان و با موضوعات بسیار متنوعی انتخاب و نمایه میشوند. علاوه بر ژورنالها اسکوپوس به نمایهسازی کتب علمی (Book Series و Monograph) نیز میپردازد. این کتب اغلب شامل فصولی هستند که توسط متخصصان مختلف نوشته شدهاند و میتوانند منبع اطلاعاتی ارزشمندی باشند. دسته دیگر محتوای مهم در اسکوپوس مقالات ارائه شده در کنفرانسهای علمی بینالمللی است. مجموعهمقالات کنفرانسها (Conference Proceedings) حاوی جدیدترین یافتههای پژوهشی هستند که هنوز ممکن است در قالب مقاله ژورنالی منتشر نشده باشند. تنوع این منابع باعث میشود که اسکوپوس به یک منبع جامع برای کشف پژوهشها در مراحل مختلف انتشار تبدیل شود.
آپدیت روزانه اطلاعات در اسکوپوس
یکی از ویژگیهای بارز و بسیار مهم پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس بهروزرسانی مداوم و روزانه اطلاعات آن است. این بهروزرسانی مستمر تضمین میکند که جدیدترین مقالات کتب و مجموعه مقالات کنفرانسها بلافاصله پس از نمایهسازی اولیه یا دریافت اطلاعات تکمیلی در دسترس کاربران قرار گیرند. سرعت در دسترس قرار گرفتن اطلاعات جدید برای پژوهشگرانی که به دنبال آخرین پیشرفتها در حوزه تخصصی خود هستند اهمیت حیاتی دارد. همچنین بهروزرسانی روزانه شامل افزودن اطلاعات استنادی جدید نیز میشود. به این معنی که هر استنادی که به یک مقاله یا نشریه نمایهشده در اسکوپوس صورت میگیرد به سرعت در پایگاه ثبت شده و در محاسبات مربوط به شاخصهای استنادی لحاظ میشود. این پویایی در بهروزرسانی اسکوپوس را به ابزاری بسیار دقیق و لحظهای برای رصد وضعیت انتشار و استناد در دنیای علم تبدیل کرده است و به پژوهشگران امکان میدهد تا تأثیر کار خود و دیگران را به صورت آنی مشاهده کنند.
رتبه بندی کیفیت در اسکوپوس
اسکوپوس صرفاً یک فهرست از نشریات نیست بلکه سیستمی برای ارزیابی و رتبهبندی کیفیت نشریات نیز ارائه میدهد. این رتبهبندی به پژوهشگران نویسندگان مقالات و مؤسسات علمی کمک میکند تا جایگاه نسبی یک نشریه را از نظر کیفیت و تأثیرگذاری در حوزه موضوعی خود بسنجند. رتبهبندی در اسکوپوس بر اساس معیارهای مختلفی صورت میگیرد که مهمترین آنها شامل شاخصهای استنادی است. میزان استناداتی که مقالات یک نشریه دریافت میکنند نشاندهنده میزان استفاده و تأثیرگذاری آن محتوا در جامعه علمی است. علاوه بر شاخصهای استنادی معیارهای دیگری نظیر کیفیت فرآیند داوری تنوع جغرافیایی نویسندگان و اعضای هیئت تحریریه دسترسیپذیری محتوا و رعایت استانداردهای نشر نیز در این ارزیابیها نقش دارند. این رتبهبندی به صورت دورهای بازبینی و بهروزرسانی میشود تا جایگاه نشریات بر اساس عملکرد اخیر آنها مشخص گردد.
سطوح رتبه بندی Q1 تا Q4
اسکوپوس نشریات نمایهشده در هر حوزه موضوعی را بر اساس شاخصهای کیفی بهویژه شاخصهای استنادی مانند سایماگو ژورنال رنک (SJR) یا اسنیپ (SNIP) به چهار سطح یا چارک (Quartile) تقسیم میکند: Q1 Q2 Q3 و Q4. این چارکها نشاندهنده جایگاه نسبی یک نشریه در مقایسه با سایر نشریات در همان حوزه موضوعی هستند. نشریات قرار گرفته در چارک اول (Q1) معتبرترین و باکیفیتترین نشریات در آن رشته محسوب میشوند و بالاترین شاخصهای استنادی را دارند. نشریات Q2 Q3 و Q4 به ترتیب در رتبههای بعدی قرار میگیرند به طوری که نشریات Q4 پایینترین شاخصهای استنادی را در مقایسه با سایر نشریات آن حوزه موضوعی دارا هستند. این سیستم رتبهبندی ابزار مفیدی برای نویسندگان است تا نشریات مناسب برای ارسال مقالات خود را انتخاب کنند و همچنین برای مؤسسات علمی در ارزیابی عملکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی مورد استفاده قرار میگیرد.
فرآیند بازبینی نشریات در اسکوپوس
پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس برای حفظ کیفیت و اعتبار خود فرآیند بازبینی دقیقی را برای پذیرش و همچنین ارزیابی مستمر نشریات در نظر گرفته است. هر نشریهای که متقاضی نمایه شدن در اسکوپوس است باید ابتدا از فیلترهای اولیه گذشته و سپس توسط هیئت مشاورهای محتوایی (Content Selection & Advisory Board – CSAB) که متشکل از کارشناسان مستقل و بینالمللی در حوزههای مختلف علمی است مورد ارزیابی قرار گیرد. این هیئت بر اساس مجموعه معیارهای استاندارد کیفیت علمی اعتبار فرآیند داوری و رعایت اصول اخلاقی نشر را در نشریه بررسی میکند. این فرآیند بازبینی اولیه ممکن است زمانبر باشد و نیازمند ارائه اطلاعات کامل و دقیق از سوی نشریه متقاضی است. پس از پذیرش و نمایه شدن در اسکوپوس نشریات به صورت سالانه مورد ارزیابی مجدد قرار میگیرند تا اطمینان حاصل شود که همچنان استانداردهای لازم را رعایت میکنند و کیفیت محتوای آنها حفظ شده است.
معیارهای استاندارد در بازبینی
هیئت مشاورهای محتوایی اسکوپوس (CSAB) برای ارزیابی نشریات از مجموعهای از معیارهای استاندارد استفاده میکند که به چند دسته اصلی تقسیم میشوند. این معیارها شامل سیاستهای نشر نشریه (مانند فرآیند داوری همتا تنوع جغرافیایی هیئت تحریریه و نویسندگان) کیفیت محتوای نشریه (مانند کیفیت علمی مقالات ارتباط مقالات با حوزه موضوعی نشریه) اعتبار نشریه (مانند رعایت اصول اخلاق نشر دسترسیپذیری و منظم بودن انتشار) و شاخصهای استنادی نشریه (مانند میزان استنادات دریافتی و جایگاه آن در مقایسه با نشریات مشابه) هستند. به عنوان مثال داشتن یک فرآیند داوری همتا شفاف و دقیق انتشار منظم و به موقع شمارهها داشتن وبسایت فعال و بهروز و همچنین داشتن مقالات با کیفیت بالا که مورد استناد سایر پژوهشگران قرار میگیرند از جمله مواردی هستند که در این ارزیابیها مورد توجه جدی قرار میگیرند. رعایت این معیارها برای پذیرش اولیه و همچنین حفظ جایگاه در اسکوپوس ضروری است.
دلایل خروج نشریه از اسکوپوس
نمایه شدن در اسکوپوس دائمی نیست و یک نشریه ممکن است به دلایل مختلفی از لیست نشریات نمایهشده در این پایگاه خارج شود. اصلیترین دلیل خروج عدم رعایت معیارهای کیفی و استانداردهای تعیینشده توسط اسکوپوس در ارزیابیهای دورهای است. این افت کیفیت میتواند ناشی از کاهش کیفیت علمی مقالات منتشر شده ضعف در فرآیند داوری یا عدم رعایت اصول اخلاق نشر باشد. به عنوان مثال انتشار مقالات فاقد اصالت وجود سرقت ادبی یا دستکاری در فرآیند داوری میتواند منجر به حذف نشریه شود. همچنین کاهش قابل توجه در میزان استنادات دریافتی توسط مقالات نشریه در مقایسه با نشریات مشابه در همان حوزه موضوعی میتواند نشاندهنده افت تأثیرگذاری علمی نشریه باشد و یکی از دلایل بازبینی و احتمالاً خروج از اسکوپوس تلقی گردد. عدم رعایت نظم در انتشار شمارهها یا مشکلات فنی در دسترسی به محتوای نشریه نیز میتواند به خروج از لیست اسکوپوس منجر شود.
مزایای ایندکس شدن نشریه در اسکوپوس
ایندکس شدن یا نمایه شدن یک نشریه علمی در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس مزایای قابل توجهی را برای آن نشریه نویسندگان مقالات آن و حتی مؤسسه یا دانشگاه منتشرکننده به همراه دارد. ایندکس شدن در اسکوپوس به عنوان یکی از معتبرترین پایگاههای اطلاعاتی علمی جهان به خودی خود یک دستاورد مهم محسوب میشود و نشاندهنده کیفیت و استاندارد بالای نشریه است. این امر به افزایش اعتبار نشریه در سطح ملی و بینالمللی کمک میکند و آن را به گزینهای جذابتر برای پژوهشگرانی تبدیل میسازد که به دنبال انتشار یافتههای علمی خود در مجلات معتبر هستند. مزایای ایندکس شدن تنها به اعتبار محدود نمیشود بلکه ابعاد دیگری نظیر افزایش دسترسیپذیری و دیده شدن محتوا اهمیت در ارزیابیهای علمی و پژوهشی و حتی فرصتهای بالقوه برای کسب درآمد را نیز در بر میگیرد.
افزایش دیده شدن نشریه
یکی از مهمترین مزایای ایندکس شدن در اسکوپوس افزایش چشمگیر دیده شدن نشریه و محتوای منتشر شده در آن است. اسکوپوس توسط میلیونها پژوهشگر دانشجو استاد و متخصص در سراسر جهان برای جستجوی مقالات علمی مورد استفاده قرار میگیرد. وقتی یک نشریه در این پایگاه نمایه میشود مقالات آن در نتایج جستجوی کاربران اسکوپوس ظاهر میشوند و به این ترتیب دسترسی به محتوای نشریه بسیار آسانتر و گستردهتر میگردد. این افزایش دسترسی نه تنها باعث میشود مقالات بیشتری خوانده شوند بلکه احتمال استناد به آنها نیز افزایش مییابد. دیده شدن بیشتر به معنای شناخته شدن بیشتر نشریه در جامعه علمی و جذب نویسندگان و داوران باکیفیتتر است که این خود به ارتقاء سطح علمی نشریه در درازمدت کمک میکند. به طور خلاصه اسکوپوس یک ویترین بینالمللی برای نشریات علمی فراهم میآورد.
اعتبار بخشی به نشریه علمی
ایندکس شدن در اسکوپوس به منزله تأییدی بر کیفیت و استاندارد بالای یک نشریه علمی است. فرآیند پذیرش در اسکوپوس بسیار دقیق و مبتنی بر معیارهای سختگیرانه است و تنها نشریاتی که از نظر علمی قوی بوده فرآیند داوری معتبری دارند و اصول اخلاقی نشر را رعایت میکنند موفق به ورود به این پایگاه میشوند. بنابراین وقتی یک نشریه موفق به اخذ نمایه اسکوپوس میشود این امر اعتبار قابل توجهی برای آن نشریه در جامعه علمی به ارمغان میآورد. پژوهشگران با اطمینان بیشتری مقالات خود را برای انتشار به این نشریه ارسال میکنند زیرا میدانند که محتوای آنها در کنار آثار باکیفیت قرار گرفته و توسط یک پایگاه معتبر نمایهسازی میشود. این اعتبار همچنین برای مؤسسات و دانشگاههایی که نشریه وابسته به آنهاست حائز اهمیت است و به ارتقاء جایگاه علمی آنها کمک میکند.
اهمیت در ارزیابی وزارت علوم
در بسیاری از کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران پایگاههای اطلاعاتی معتبر بینالمللی نظیر اسکوپوس نقش مهمی در فرآیندهای ارزیابی علمی و پژوهشی ایفا میکنند. وزارت علوم تحقیقات و فناوری ایران و سایر نهادهای علمی و پژوهشی برای ارزیابی عملکرد پژوهشی دانشگاهها مؤسسات پژوهشی و اعضای هیئت علمی به مقالات منتشر شده در نشریات نمایهشده در اسکوپوس اهمیت ویژهای میدهند. انتشار مقاله در نشریات اسکوپوس به ویژه نشریات با رتبه Q بالا در ارتقاء شغلی اعضای هیئت علمی پذیرش در مقاطع تحصیلات تکمیلی و تخصیص بودجههای پژوهشی تأثیرگذار است. بنابراین برای نشریات علمی داخلی ایندکس شدن در اسکوپوس نه تنها به معنای اعتبار بینالمللی بلکه به معنای اهمیت یافتن در نظام ارزیابی داخلی کشور نیز هست و میتواند به جذب مقالات باکیفیت از پژوهشگران داخلی کمک کند.
کسب درآمد از انتشار مقاله
اگرچه هدف اصلی نشریات علمی انتشار دانش و ارتقاء علم است اما ایندکس شدن در پایگاههای معتبری مانند اسکوپوس میتواند فرصتهایی برای کسب درآمد نیز ایجاد کند. یکی از روشهای رایج اخذ هزینه پردازش مقاله (Article Processing Charge – APC) از نویسندگان برای انتشار مقالات در مدل دسترسی باز (Open Access) است. نشریات نمایهشده در اسکوپوس به دلیل اعتبار و دیده شدن بالا جذابیت بیشتری برای نویسندگان دارند و میتوانند این هزینهها را دریافت کنند. همچنین افزایش اعتبار و دیده شدن نشریه میتواند منجر به جذب حمایتهای مالی از سوی مؤسسات سازمانها یا حتی آگهیدهندگان مرتبط با حوزه موضوعی نشریه شود. البته مدلهای درآمدی نشریات متفاوت است و همه نشریات از این روشها استفاده نمیکنند اما نمایه اسکوپوس قطعاً پتانسیلهای درآمدزایی یک نشریه را افزایش میدهد.
خدمات تخصصی اخذ نمایه اسکوپوس
فرآیند اخذ نمایه اسکوپوس برای یک نشریه علمی فرآیندی پیچیده و زمانبر است که نیازمند شناخت دقیق معیارها و استانداردهای این پایگاه و همچنین آمادگی کامل نشریه از نظر ساختاری محتوایی و فنی است. بسیاری از نشریات به ویژه نشریات نوپا یا نشریاتی که تجربه بینالمللی کمتری دارند ممکن است در این مسیر با چالشهایی روبرو شوند. به همین دلیل خدمات تخصصی توسط مؤسسات و کارشناسانی ارائه میشود که در زمینه استانداردسازی نشریات علمی و آمادهسازی آنها برای نمایه شدن در پایگاههای بینالمللی مانند اسکوپوس تخصص دارند. این خدمات شامل ارزیابی اولیه وضعیت نشریه شناسایی نقاط ضعف و قوت ارائه مشاوره برای بهبود کیفیت علمی و فرآیندهای نشر استانداردسازی ساختار وبسایت و محتوای نشریه و راهنمایی در تکمیل فرمها و ارسال درخواست به اسکوپوس میشود. استفاده از این خدمات میتواند شانس موفقیت نشریه در فرآیند پذیرش اسکوپوس را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
فرآیند و مراحل دریافت نمایه
فرآیند دریافت نمایه اسکوپوس برای یک نشریه یک مسیر چند مرحلهای است که ممکن است چندین سال به طول بینجامد. مرحله اول ارزیابی اولیه نشریه توسط خود ناشر یا تیمی از کارشناسان است تا مشخص شود آیا نشریه از نظر علمی و ساختاری آمادگی لازم برای ورود به فرآیند ارزیابی اسکوپوس را دارد یا خیر. این ارزیابی شامل بررسی کیفیت مقالات فرآیند داوری ترکیب هیئت تحریریه و وضعیت وبسایت نشریه است. در صورت نیاز به بهبود مرحله استانداردسازی آغاز میشود که شامل اصلاح فرآیندها بهبود کیفیت محتوا و استانداردسازی فنی نشریه (مثلاً وبسایت و فرمت مقالات) است. پس از آمادهسازی درخواست رسمی به اسکوپوس ارسال میشود. این درخواست توسط هیئت مشاورهای محتوایی اسکوپوس (CSAB) مورد بررسی دقیق قرار میگیرد. این مرحله شامل ارزیابی جامع نشریه بر اساس معیارهای استاندارد اسکوپوس است و ممکن است زمانبر باشد. در صورت تأیید نهایی توسط CSAB نشریه در اسکوپوس نمایه شده و اطلاعات آن در پایگاه در دسترس قرار میگیرد. این فرآیند نیازمند صبر پیگیری مستمر و اطمینان از رعایت تمامی استانداردها در طول زمان است.
سوالات متداول
چگونه میتوانم شناسه اسکوپوس بگیرم؟
شناسه اسکوپوس (Scopus Author ID) به صورت خودکار توسط پایگاه اسکوپوس برای نویسندگانی که حداقل یک مقاله نمایهشده در این پایگاه دارند ایجاد میشود و نیازی به ثبت نام دستی نیست.
شناسه اسکوپوس چیست؟
شناسه اسکوپوس یک کد عددی منحصر به فرد است که توسط پایگاه اسکوپوس به هر نویسنده اختصاص داده میشود تا تمام مقالات آن نویسنده حتی با نگارشهای مختلف نام در یک پروفایل جمعآوری شوند.
چگونه نشریات در پایگاه اسکوپوس ایندکس میشوند؟
نشریات پس از درخواست ناشر و گذراندن فرآیند ارزیابی دقیق توسط هیئت مشاورهای محتوایی اسکوپوس (CSAB) بر اساس معیارهای کیفی و استانداردهای نشر در صورت تأیید نهایی ایندکس میشوند.
معیارهای پذیرش و ایندکس نشریه در اسکوپوس کدامند؟
معیارها شامل کیفیت علمی مقالات اعتبار فرآیند داوری تنوع جغرافیایی هیئت تحریریه و نویسندگان منظم بودن انتشار رعایت اخلاق نشر و شاخصهای استنادی مانند SJR و SNIP هستند.
رتبه بندی نشریات در اسکوپوس چگونه است؟
نشریات در هر حوزه موضوعی بر اساس شاخصهای استنادی مانند SJR به چهار چارک Q1 تا Q4 تقسیم میشوند که Q1 بالاترین کیفیت و تأثیرگذاری را نشان میدهد.
ایندکس شدن نشریه در اسکوپوس چه مزایایی دارد؟
مزایا شامل افزایش دیده شدن و دسترسی به محتوا اعتبار بخشی به نشریه اهمیت در ارزیابیهای علمی و پژوهشی و پتانسیل جذب مقالات و نویسندگان باکیفیت است.
فرآیند داوری و زمان ایندکس شدن نشریه در اسکوپوس چقدر است؟
فرآیند ارزیابی توسط اسکوپوس متغیر است اما معمولاً حداقل چند ماه تا بیش از دو سال طول میکشد و به کیفیت نشریه و حجم درخواستها بستگی دارد.
آیا خروج نشریه از لیست اسکوپوس امکان پذیر است؟
بله نشریات نمایهشده در اسکوپوس به صورت سالانه بازبینی میشوند و در صورت عدم رعایت استانداردها یا افت کیفیت ممکن است از لیست اسکوپوس خارج شوند.
چگونه میتوانم شناسه اسکوپوس بگیرم؟
شناسه اسکوپوس (Scopus Author ID) به صورت خودکار توسط پایگاه اسکوپوس برای نویسندگانی که حداقل یک مقاله نمایهشده در این پایگاه دارند ایجاد میشود و نیازی به ثبت نام دستی نیست.
شناسه اسکوپوس چیست؟
شناسه اسکوپوس یک کد عددی منحصر به فرد است که توسط پایگاه اسکوپوس به هر نویسنده اختصاص داده میشود تا تمام مقالات آن نویسنده حتی با نگارشهای مختلف نام در یک پروفایل جمعآوری شوند.
چگونه نشریات در پایگاه اسکوپوس ایندکس میشوند؟
نشریات پس از درخواست ناشر و گذراندن فرآیند ارزیابی دقیق توسط هیئت مشاورهای محتوایی اسکوپوس (CSAB) بر اساس معیارهای کیفی و استانداردهای نشر در صورت تأیید نهایی ایندکس میشوند.
معیارهای پذیرش و ایندکس نشریه در اسکوپوس کدامند؟
معیارها شامل کیفیت علمی مقالات اعتبار فرآیند داوری تنوع جغرافیایی هیئت تحریریه و نویسندگان منظم بودن انتشار رعایت اخلاق نشر و شاخصهای استنادی مانند SJR و SNIP هستند.
رتبه بندی نشریات در اسکوپوس چگونه است؟
نشریات در هر حوزه موضوعی بر اساس شاخصهای استنادی مانند SJR به چهار چارک Q1 تا Q4 تقسیم میشوند که Q1 بالاترین کیفیت و تأثیرگذاری را نشان میدهد.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "چگونه شناسه اسکوپوس بگیریم" هستید؟ با کلیک بر روی کسب و کار ایرانی, کتاب، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "چگونه شناسه اسکوپوس بگیریم"، کلیک کنید.